عبدالعظیم رضایی در کتاب اصل و نصب و دین های ایرانیان باستان سپندارمذ را فرشته ای معرفی می کند که در عالم معنوی مظهر عشق، محبت، تواضع، بردباری، جانبازی و فداکاری است و در جهان مادی پاسبان و حامی زنان نیک و پارسا است. در ایران قدیم این روز را به احترام فرشته مقدس سپندارمذ یا آرمئی تی به منظور پیروی از صفات پاک جشن می گرفتند و شادی می کردند.

همچنین عصمت عرب گلپایگانی در کتاب اساطیر ایران باستان، سپنت را فرشته ای معرفی می کند که موکل زمین و دختر اهورا مزداست. او وظیفه دارد همواره زمین را خرم و آباد و پاک و بارور نگه دارد و هر کس به کار کشاورزی مشغول است با آباد کردن زمینی، خوشنودی سپندارمذ را فراهم می کند.

گلپایگانی در بخش دیگری از این کتاب ادامه می دهد: او در طرف چپ اهورامزدا می نشیند و چون زمین زیرنظر اوست، زمانی که فرزند پارسایی زاده شود، خرسند و خوشحال می شود.

حکیم ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه به این روز اشاره می کند و می گوید «سپندارمذ پاسبان تو باد، ز خرداد روشن روان تو باد»، از طرفی ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه این جشن را مختص زنان دانسته و می گوید «در این روز زنان از شوهران خود هدیه دریافت می کردند و از این رو به جشن مژدگیران(مزدگیران) معروف شده است».

در گذشته این ماه به ویژه این روز عید زنان بوده و مردان به زنان هدیه می دادند، از طرفی با توجه به نزدیکی این جشن به نوروز و فصل بهار و آغاز کشت و کار کشاورزان به جشن برزگران نیز معروف است.

روز اسپندگان، روز گرامیداشت مقام زن

یک باستان‌شناس در گفت‌وگو با ایسنا، ریشه جشن سپندارمذگان را به دوران هخامنشی و فرهنگ اوستایی نسبت می دهد و می گوید: در تقویم ایران باستان هر ۱۲ ماه از سال و هر ۱۲ روز از ماه به نام یکی از ایزدان نامگذاری شده است و هر زمان که اسم ماه و روز یکی می شد، مانند روز تیرگان در ماه تیر، روز مهرگان در ماه مهر یا روز اسپندگان در ماه اسفند، ایرانیان آن روز را جشن می گرفتند.

میلاد وندایی با بیان اینکه جشن اسپندگان از واژه سپندارمذ گرفته شده است، تصریح می کند: در دین زرتشت، سپندارمذ یکی از هفت امشاسپندان است که با نماد فروتنی، باروری و بردباری به عنوان لقب ملی زمین شناخته می شود، با توجه به اینکه زمین زاینده و بارور است و همه موجودات از زمین زاییده شدند، پس نماد تمایلات مادرانه و باروری است.

وی ادامه می دهد: در ایران باستان روز پنجم اسفندماه به نام روز اسپندگان و برگرفته از بارور بودن زمین، روز گرامیداشت مقام زن بوده است و در این روز از مقام زن با هدایایی قدردانی می شد. البته در فرهنگ اصیل زرتشتیان، بانوان در این روز از کارهای روزمره و همیشگی در خانه و زندگی معاف شده و به جای آنها مردان و پسران خانواده وظایف جاریشان را در خانه به عهده می‌گرفتند.

وی تفاوت تقویم ایران باستان با تقویم خیامی را علت اختلاف در تاریخ برگزاری جشن اسپندگان می داند و یادآور می شود: در ایران باستان تنها دو فصل تابستان و زمستان وجود داشته که این دو فصل به ۳۶۵ روز تقسیم می شده است، پس در تقویم ایران باستان جشن اسپندگان مصادف با ۵ اسفندماه است اما با توجه به تغییر در ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام و ۳۱ روزه شدن شش ماهه نخست سال، برخی منابع این تاریخ را نیز شش روز به عقب آورده و ۲۹ بهمن ماه را به عنوان روز بزرگداشت زن و زمین نامگذاری کردند، اما همانطور که از نام آن پیداست این جشن به روز ۵ اسفندماه اشاره دارد.

این باستان شناس جشن سپندارمذگان را مربوط به ۲۵۰۰ سال پیش می داند که تاریخ آن را می توان به اقوام آریایی یعنی ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد نیز نسبت داد و بیان می کند: تاریخچه جشن ولنتاین به قرن سوم میلادی برمی گردد و حدود ۸۰۰ سال با جشن سپندارمذگان اختلاف دارد پس بعید است این دو به یکدیگر چه از نظر فرهنگی و چه از نظر زمان وقوع، مرتبط باشند.

ولنتاین یک جشن نظامی بوده

وی به جشن ولنتاین به عنوان یک جشن نظامی اشاره و خاطرنشان می کند: این جشن ابتدا یک جشن نظامی بوده سپس به علت گسترش دین مسیحیت در آمریکای شمالی، جنوبی و اروپا به یک جشن ملی و جهانی تبدیل شده اما جشن سپندارمذگان یک جشن کاملاً مذهبی در دین زرتشت است.

وندایی با بیان اینکه امروزه بسیاری از زرتشتیان در شهرهای یزد، کرمان، اصفهان و تهران این روز را مانند دیگر مناسبت های دین زرتشت، جشن می گیرند، اظهار می کند: خوشبختانه طی ۱۵ سال اخیر این جشن با ورود به فرهنگ ملی کشور، توسط مردم برگزار می شود و حتی در فضای مجازی نیز بسیاری از ایران دوستان به جای تبریک روز ولنتاین، این روز را گرامی می دارند.

مذهب همان لایف استایل امروزی است

در ادامه یک جامعه شناس دقیق ترین تقویم ها براساس اصول ریاضی را طبیعی ترین آنها می داند و می گوید: جشن سپندارمذگان و جشن ولنتاین هر دو ریشه‌های فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی خاص خود را دارند، هر دو از طبیعت برآمده و توسط دو مذهب متفاوت با اندازه های مختلف مورد حمایت قرار گرفته اند.

حمید خاورزمینی در گفت‌وگو با ایسنا، مطرح می کند: نگاه ویژه به سنن در توسعه درون زای انسانی و نیز به برخی از سنت ها در جامعه شناسی گیدنز و برخی از پست مدرن ها و پرداختن به آنها به ویژه آنهایی که از طبیعت برآمده‌اند، در مباحث توسعه ای بسیار حائز اهمیت است.

وی با بیان اینکه سپندارمذگان به زایش زنان اشاره دارد، تصریح می کند: ولنتاین مبارزه‌ای مذهبی علیه سنتی غیرطبیعی است، یعنی یک کشیش با تن ندادن به قانون ممنوعیت ازدواج در بین سربازان، آنها را به عقد معشوقه شان درمی آورد.

این جامعه شناس بیان می کند: در بین سرخ پوستان جنگلی، مذهبی رایج بوده که یکی از طبیعی ترین مذاهب است و مقررات این مذهب در نوع خود در حفاظت از محیط زیست اگر بی نظیر نباشد، کم نظیر است و برخلاف گفته تندروها در نقد مذهب، قرن ها مذهب عامل ادامه حیات بشری بوده است.

وی به ارتباطات انسان با طبیعت از جمله پدیده های آسمانی، زمینی و حفظ تعادل در محیط زیست در مجموعه دستورالعمل های مذهب اشاره می کند و یادآور می شود: در واقع مذهب همان لایف استایل امروزی است؛ برای مثال داستان «ملاممد جان» نمونه‌ای از یک عشق شرقی است که با وزش باد به عنوان پدیده ای طبیعی و در کنار یک چشمه آغاز می‌شود و با خدمتگزاری عاشق و معشوق به زائران در یک زیارتگاه که منتسب به امام اول شیعیان است، ادامه پیدا می کند.

خاورزمینی خاطرنشان می کند: نقطه اشتراک این دو دلداده سبک زندگی است که آنها را به خدمتگزاری در مزارشریف به عنوان نذر برای وصال سوق می دهد. حاصل این داستان، آوازهایی شوق آور و شادی آفرین است و در سرزمین غم زده ای از سیاوش تا رادمان، یادگاری از حلقه شوریده سران ایران باستان با شوق، شادی، خدمت، ازدواج، عشق ورزی و زایش ایجاد می کند.

عدم استقبال کلیسا از جشن ولنتاین

وی از عدم استقبال کلیسا از جشن ولنتاین خبر می دهد و می گوید: ولنتاین با عقبه مذهبی و با نمادی به عنوان یک کشیش به طور مستقیم و پنهان علیه قصر اقدام می کند و به طور ضمنی ممنوعیت ازدواج برای کشیشان و راهبه ها را زیرسوال می‌برد و مذهب را در مقابل طبیعت قرار می دهد و عدم استقبال کلیسا از این جشن خود شاهدی بر درستی این ادعاست.

این فعال فرهنگی تأکید می کند: دین ها هرچه قدیمی تر باشند، ارتباط بیشتری با طبیعت دارند به نحوی که برخی از ادیان ابتدایی با قدمت بیش از ۱۰ هزار سال با تمدن امروزی براساس اعتقاد ادیان آریانی و ابراهیمی هم ریشه نیستند پس جنبه های طبیعی سپندارمذگان بسیاری قوی تر از جنبه های زیستی آن است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا