چشمانی که اگر صبح شود روشنایی صبح و اگر شب شود تاریکی شب را نمی‌بیند، اما هم‌چون سایر انسان‌های بینا به زندگی خود ادامه می‌دهند، افرادی که دفتر زندگی خود را با قلبی پاک و دیدی روشن ورق می‌زنند و در تمام صفحات آن با خط درشت می‌نویسند” معلولیت، محدودیت نیست” اما با مشکلات بسیار هم‌‍چون اشتغال، معیشت و امکانات رفاهی متناسب با معلولیتشان مواجه‌ هستند.

به بهانه ۲۳ مهر، روز جهانی نابینایان، افرادی که یک عمر به ندیدن عادت کرده‌اند، اما تاریکی نگاهشان چشم دل‌شان را روشن کرده، مصاحبه‌ای با یکی از آن‌ها انجام دادیم که با هم می‌خوانیم.

نابینایی، مانعی برای ادامه زندگی نیست

رضوان اعلایی- معلوم نابینا متولد ۱۳۶۴ از فرادنبه در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: مشکل بینایی‌ام مادرزادی است و از همان ابتدای تولد این مشکل را داشتم، البته پیگیری‌هایی برای حفظ درصدی از بینایی‌ام از سوی خانواده انجام شد، اما نتیجه‌ای حاصل نشد.

وی افزود: وقتی خانواده‌ای را بررسی می‌کنیم که دارای فرزند با آسیب بینایی است، اولین کانون و نهادی که بستر را برای رشد فرزند فراهم می‌کند، خانواده است و تلاش می‌کند باوجود فرزند دارای شرایط خاص، از همان ابتدا، پرورش و تربیت را با استفاده از امکانات موجود انجام دهد، البته خانواده فرزندان خود را به گونه‌ای تربیت می‌کنند که استعدادهای نهفته و توانمندی‌های آن‌ها تقویت شوند.

اعلایی گفت: بعد از کانون خانواده مدرسه نقش بعدی را بر عهده دارد، افراد دارای معلولیت بینایی در مدارس استثنایی و عادی در راستای تقویت مهارت‌ها تحصیل می‌کنند، امکاناتی همچون تجهیزات آموزشی و کتب مختلف برای فرد معلول وجود دارد که با تحصیل اعتماد به‌نفس فرد معلول تقویت و در کنار افراد عادی به راحتی زندگی کند، البته گاهی شیوه زندگی تغییر می‌کند، اما اصل زندگی برای فرد نابینا هم‌چون دیگر افراد است.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه نابینایی از نظر جسمی محدودیت‌هایی را برای فرد ایجاد می‌کند، تصریح کرد: در حقیقت نابینایی به معنای ندیدن بسیاری از موانع، تبدیل فرصت‌های دیگر برای پر کردن جای ندیدن و یا نادیده گرفتن مسیر زندگی است که می‌توان با تغییر شرایط و بهره‌گیری از امکانات دیگر، مسیر زندگی در فضای نابینایی را تغییر داد، بنابراین نمی‌توان گفت نابینایی مانعی برای ادامه زندگی است.

وی بیان کرد: مقطع ابتدایی را در مدرسه استثنایی گذراندم، معلمان علاوه بر آموزش خواندن خط برجسته بریل مهارت‌های زندگی را به نابینایان آموختند، معلمان به اندازه‌ای بنده را پرورش داده و توانمند کردند که بعد از پایان تحصیلات ابتدایی، توانستم در مدارس عادی مقطع راهنمایی را آغاز کنیم و در کنار افراد عادی تحصیلات راهنمایی را به اتمام برسانیم که خوشبختانه جامعه متشکل از افراد عادی به خوبی از من استقبال کردند.

اعلایی ادامه داد: کتاب‌های مقاطع راهنمایی و دبیرستان به صورت خط بریل موجود و در اختیارمان قرار می‌گرفت که از این لحاظ مشکلی وجود نداشت.

وی گفت: بعد از پایان دوران تحصیلات مدرسه، وارد دانشگاه شدم که خوشبختانه کتاب‌هایی که از طریق اساتید معرفی می‌شد و برخی از کتاب‌ها یا جزوه‌ها را در اختیار دوستان بینای خود قرار می‌دادیم و آن‌ها را به صورت فایل ضبط شده در اختیار بنده می‌گذاشتند، حتی امروزه نرم‌افزارهایی طراحی و در اختیارمان قرار دارد که متون عادی را به فایل صوتی تبدیل می‌کند.

این پژوهشگر عنوان کرد: در حال حاضر، باتوجه به علاقه و پشتکاری که به تحصیل داشتم، در مقطع دکترای الهیات و معارف اسلامی فقه و مبانی حقوق اسلامی تحصیل می‌کنم، در صورتیکه بخواهیم در بحث مقاله فعالیت داشته باشیم، بسیاری از منابع به دلیل تخصصی‌شدن در مقطع دکتری گویا نشده و منابع کمتری در دسترس است.

وی ادامه داد: از طرفی در این دوران از تحصیلات محدودیت‌هایی فردی برای دسترسی به برخی کتاب‌ها و سایت‌ها وجود دارد، اما اگر افراد بینا در کنارمان باشند، موضوع متفاوت است، بنابراین اگر بخواهیم روی پای خود بایستیم، لازم است منابع علمی برای ما دسترس‌پذیرتر باشند.

اعلایی گفت: در زمینه‌های تحصیلی در مقطع تحصیلات تکمیلی از سوی اداره‌کل بهزیستی استان دانشجوی نمونه معرفی شدم و باتوجه به علاقه، پشتکار و شرایط مناسبی که دانشگاه‌ها برایم فراهم کردند توانستم در همه مقاطع تحصیلی جزو نفرات ممتاز آن گروه علمی شناخته شوم.

این پژوهشگر گفت: باتوجه به پژوهش‌هایی که انجام دادم، یکی از مقالاتم در کنگره ملی هم‌اندیشی قرآن کریم پذیرفته شد و توانستم رتبه ممتاز را  کسب کنم، البته مقالات متعددی به فراخوان‌های مختلف دانشگاهی یا موسسات فرهنگی ارسال کردم، همچنین در مباحث ادبی از جمله شعر و داستان نیز فعالیت دارم، به‌طوری‌که تاکنون چندین عنوان کشوری و استانی در زمینه‌های ادبی و فرهنگی کسب کرده‌ام.

وی در خصوص حمایت‌های بهزیستی از نابینایان، بیان کرد: بهزیستی نهادی حمایتی است، طبق قوانین تعریف‌ شده، حمایت لازم از لحاظ مالی، پرداخت هزینه‌های تحصیلی، مسکن  و … از افراد معلول به ویژه نابینایان انجام داده و از هیچ تلاشی دریغ نکرده است.

اعلایی با بیان اینکه دغدغه و مشکل مهم جامعه نابینایان بحث اشتغال افراد تحصیل‌کرده‌ است، تصریح کرد: قانون جامع حمایت از حقوق معلولان مقرر کرده سه درصد از استخدامی‌های ارگان‌های دولتی به معلولان اختصاص پیدا کند، بنابراین لازم است همه دستگاه‌های دولتی این قانون را رعایت کنند تا مشکل اشتغال نابینایان تحصیل‌کرده به گونه‌ای رفع شود.

این پژوهشگر ادامه داد: باتوجه به فراز و نشیب‌ها و موانع پیش‌رو در زمینه تحصیلات دانشگاهی، نابینایان باید بتوانند از فرآیند علمی خود به‌نحو احسن استفاده کنند و به‌صورت مستقل روی پای خود بایستند، بنابراین مشکل اشتغال این افراد زمانی رفع می‌شود که زمینه مساعدی برای شغل آن‌ها فراهم شود، در حقیقت زمانیکه شغلی برای فرد نابینا فراهم شود، نتیجه تلاش‌های خود را مشاهده و زمینه خوشحالی خانواده را نیز فراهم می‌کند، یعنی تاحدودی زحمات به بار نشسته خانواده را جبران می‌کند و مهم‌تر اینکه باتوجه به روحیه  خود، توانسته تا این مرحله تلاش کند و نهایت استفاده را از استعدادهای خود داشته باشد.

حقوق معلولان آن‌گونه که باید رعایت نمی‌شود

نرگس عسگری- مدیرکل بهزیستی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: دلیل نامگذاری ۲۳ مهر به نام روز عصای سفید، توجه جامعه جهانی به نیازها، مشکلات و در عین حال توجه به توانمندی‌های افراد نابینا و کم بینا بوده است، از طرفی شعار امسال روز جهانی عصای سفید “دنیای بهتر برای نابینایان با آموزش همگانی برای ارتباط‌گیری، رفع موانع و مشارکت اجرای قوانین” در نظر گرفته شده است.

وی با اشاره به وجود ۴۴۹۵ معلول بینایی در چهارمحال و بختیاری، تصریح کرد: از این تعداد ۱۶۵۴ نفر نابینا و ۲۸۴۱ نفر کم‌بینا هستند.

مدیرکل بهزیستی چهارمحال و بختیاری گفت: شاید یکی از توانمندترین قشر از معلولان، معلولان بینایی بوده که پیشرفت‌های خوبی را در حیطه تحصیلات دانشگاهی کسب کرده‌اند، در حال حاضر ۷۱ دانشجوی نابینا در مقاطع مختلف دانشگاهی مشغول به تحصیل هستند که  هشت نفر در مقطع دکتری، ۹ نفر کارشناسی ارشد، ۴۵ نفر در مقطع لیسانس و ۹ نفر در مقطع کاردانی تحصیل می‌کنند.

وی بیان کرد: در سال گذشته اداره‌کل بهزیستی چهارمحال و بختیاری مبلغ دو میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال برای خرید وسایل کمک توانبخشی همچون دستگاه ضبط صدا، ساعت‌های لمسی و گویا، فشارسنج‌های گویا و قلم هوشمند هزینه و خریداری کرده است، هرچند پاسخگوی میزان نیاز این تعداد از جمعیت نیست.

عسگری با تاکید بر اینکه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های نابینایان بحث اشتغال است، تصریح کرد: حقوق معلولان آن‌گونه که باید رعایت نمی‌شود، در ماده ۱۵ قانون جامع حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت بیان شده تمامی دستگاه‌ها موظفند سه درصد از سهمیه استخدامی خود را به معلولان اختصاص دهند که متاسفانه سهمیه سه درصد برخی مواقع مورد کم‌لطفی مدیران دستگاه‌ها قرار می‌گیرد، یعنی حتی اگر معلولان در آزمون‌های استخدامی شرکت و پذیرفته شوند در روند اجرای کار همچون مصاحبه، معاینات و … به گونه‌ای کنار گذاشته می‌شوند که می‌طلبد اهرم اجرایی قوی بر انجام این امر نظارت کند.

مدیرکل بهزیستی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: سه درصد از سهمیه استخدامی معلولان در دستگاه‌ها شامل پست ستاره‌دار بوده که امکان اختصاص پست، به فرد دیگر وجود ندارد، اما دستگاه‌ها معلولان  ماده قانونی محرز و مسلم را اجرایی نمی‌کنند، از طرفی طبق ماده ۱۱ بند پ، باید ۳۰ درصد از پست‌های اپراتور تلفن همراه دستگاه‌های اجرایی در اختیار معلولان بینایی قرار گیرد، البته بسیاری از معلولان و نابینایان تحصیلکرده هستند و پست اپراتور تلفن همراه برای آن‌ها خوشایند نیست و بسیاری از دستگاه‌ها زیر بار این امر نمی‌روند.

وی عنوان کرد: از دیگر مشکلات جدی نابینایان مناسب‌ نبودن فضاها و اماکن عمومی متناسب با معلولیت آن‌ها است، همچنین بخشی از پیاده‌روها و محل‌های عبور و مرور مناسب‌سازی شده، اما این امر به‌صورت اصولی صورت نگرفته و در بسیاری از بررسی‌ها خط معلول به پرتگاه یا مانع برخورد می‌کند، در صورتیکه معلول با کنترل عصای سفید خود حرکت می‌کند و تشخیص مانع برایش دشوار است و به اطمینان اینکه مناسب‌سازی انجام شده حرکت می‌کند، اما بسیاری از مواقع دچار حادثه و آسیب می‌شوند.

عسگری توضیح داد: برای معلولان به ویژه افراد نابینا امکان استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی وجود ندارد، زیرا اتوبوس‌های شهری گویا نیستند و ممکن است معلول زمانی که سوار می‌شود به دلیل اینکه قادر به دیدن نیست، ایستگاهی را اشتباه پیاده شود و پیدا کردن مسیر برایش مشکل باشد، از طرفی به دلیل مناسب نبودن سیستم حمل و نقل عمومی، تردد این قشر با تاکسی انجام می‌شود که هزینه‌های زیادی را برای معلولان به همراه دارد.

وی نبود منابع اطلاعاتی کافی برای معلولان نابینا را از دیگر مشکلات موجود برشمرد و گفت: کتاب‌هایی به خط بریل یا گویا برای این قشر وجود ندارد و معلولان نابینا به دلیل وجود منابع در رشته‌های محدود همچون روانشناسی و حقوق تحصیل می‌کنند که لازم است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این موضوع را مدنظر قرار دهد و منابع اطلاعاتی را در اختیار قشر نابینا در راستای حفظ حقوق شهروندی قرار دهد.

مدیرکل بهزیستی چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: برخی محدودیت‌های معلولان در بکارگیری پست‌هایی از جمله نماینده مجلس است که باتوجه به توانمندی‌های بالای معلولان از جمله افراد نابینا را محدود می‌کنیم، بنابراین بهتر است، شایستگی‌های این دسته از افراد بیشتر مدنظر قرار گیرد و از تبعیض‌هایی که برای آن‌ها وجود دارد، کاسته شود.

منبع: ایسنا