به گزارش ایسنا، روزنامه اطلاعات نوشت: «برای آنان که از نعمت سلامتی برخوردارند حتی تصور این‌ که روزی ناچار شوند با تب شدید و تنگی‌ نفس، بدن ضعیف و رنجور خود را به حرکت انداخته و در کوچه‌ و خیابان دنبال دارو بگردند، نگران‌کننده است. با این وجود شمار زیادی از مردم این روزها چنین وضعیتی دارند و در حالی‌ که سرفه‌های خشک و پی‌درپی امکان هر گونه صحبت‌کردن را از آنان سلب کرده، ناچارند دور و اطراف داروخانه‌های شهر بگردند و به هر دلالی التماس کنند تا شاید نسخه درمان خود و اعضای خانواده خود را تامین کنند. آنان که به کرونا مبتلا شده و در اوج استیصال، منت دلالان دارو را کشیده‌اند و بابت داروهای مورد نیاز تا ۱۵ برابر قیمت اصلی هزینه کرده‌اند، می‌دانند که اکنون این شرایط بغرنج در اغلب شهرهای ایران به امری عادی تبدیل شده و متاسفانه کسی پاسخگوی آن نیست.
با ادامه روند ابتلای مردم به ویروس کووید-۱۹، تقاضای خرید داروهایی نظیر آمپول ویتامین C، سرم قندی، قرص فاموتیدین، قرص فاویپیراویر و آمپول رمدسیویر که جزو لیست اصلی درمان کرونا است، در تمامی شهرها به‌شدت افزایش یافته و عرضه محدود این داروها باعث شده تا یکی از پرسودترین بازارهای سیاه در اقتصاد ایران شکل بگیرد.
سردرگمی مسئولان و نامدیریتی‌های مختلف برای مقابله با شیوع ویروس کرونا در ۱۸ ماه اخیر اگرچه مشکلات فراوانی را برای آحاد جامعه به وجود آورده و هزینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی را به کشور تحمیل کرده ولی برای دلالان دارو، واکسن و تجهیزات پزشکی فرصت‌هایی فراهم کرده تا از آب گل‌آلود ماهی بگیرند و در سایه گرفتاری مردم به سودهای سرشاری دست یابند.
ظرف یک‌ سال‌ و نیم گذشته قریب به ۴ میلیون نفر از مردم کشور به انواع سویه‌های ویروس کرونا مبتلا و بالغ بر ۹۰ هزار نفر از آنان جان‌ باخته‌اند. هم‌اکنون نیز حداقل ۳۲ هزار نفر از مردم در ۲۹ استان مبتلا به این ویروس هستند که اینک وضعیت ۵ هزار و ۵۰۰ نفر از آنان وخیم گزارش شده است. قدرت سویه جدید ویروس کرونا به قدری افزایش یافته که هر ۴ دقیقه جان یک ایرانی را می‌گیرد و بر پایه پیش‌بینی مسئولان وزارت بهداشت ظرف یک ماه آینده تعداد کشته‌های کرونا به ۶۰۰ تا ۸۰۰ نفر در روز خواهد رسید.
با این وجود آن چه تحمل شرایط فعلی را برای مردم و به‌ویژه بیماران کرونایی سخت‌تر کرده، کمبود داروهای اصلی کرونا در بازار و گرانی سرسام‌آور ملزومات آن در شبکه دلالی است. پر واضح است که منافع سوداگران این بازار مکاره به گستردگی حوزه سرایت کرونا و ابتلای هر چه بیشتر مردم گره خورده، بنابراین هرگونه تصمیم مدیریتی که منجر به سرایت این بیماری در نقاط مختلف و ابتلای افراد بیشتری به آن شود، دقیقا هم‌راستا با هدف‌های سودجویانه دلالان است.
از سوی دیگر منافذ موجود در سامانه توزیع داروهای کرونا عامل اصلی تشکیل هسته‌های سوداگری بوده و بی‌توجهی به رفع نواقص این بخش باعث شده حضور دلالان در اطراف مراکز درمانی بیشتر شود.
تازه‌ترین بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد دلالان در اطراف مراکز درمانی، همراهان مضطرب بیماران کرونایی را شناسایی کرده و در شرایط درماندگی آنان، هر شیشه داروی کمیاب رمدسیویر را که قیمت رسمی آن ۷۰۰ هزار تومان است، از ۸ تا ۱۲ میلیون تومان می‌فروشند. قیمت یک جعبه قرص کمیاب فاویپیراویر هم در بازار سیاه و اطراف مراکز درمانی از ۵ تا ۷ برابر نرخ رسمی است.
به‌راستی این داروها چگونه به‌ دست دلالان می‌رسد؟ مگر نه این که توزیع آمپول رمدسیویر در خارج از شبکه بیمارستانی ممنوع است، پس چگونه هزاران شیشه از این داروی تولید داخل به دست دلالان رسیده و با قیمت‌های گزاف معامله می‌شود؟
کمبود داروهای ویژه کرونا
تهران، کرج، مشهد، اصفهان، تبریز، کرمان، زاهدان، کرمانشاه، گنبد کاووس، خرم‌آباد، زنجان، قزوین، همدان، یزد، شیراز و اردبیل در شمار کلانشهرهای پرجمعیتی است که این روزها به مرحله بحرانی در ابتلای مردم به کرونا رسیده‌ است.
آمار ابتلای مردم در این شهرها لحظه به لحظه افزایش می‌یابد و ظرفیت مراکز درمانی برای پذیرش بیماران کرونایی تکمیل شده است. حتی در اغلب شهرها اقدام به برپایی بیمارستان‌های صحرایی برای پذیرش مبتلایان کرده‌اند ولی حجم ورودی مراکز درمانی چندین برابر ظرفیت تخت‌های بیمارستانی است.
دکتر ابراهیم وارسته، داروساز شاغل در یکی از داروخانه‌های کرمانشاه، با اشاره به موج پنجم کرونا و رشد تقاضای دارو در روزهای اخیر می‌گوید: داروهای درمان کووید-۱۹ پیش از این نیز با کمبودهایی روبرو بوده اما اکنون این کمبود محسوس‌تر شده است. اکنون در زمینه داروهایی مانند رمدسیویر، فاویپیراویر، سرم دکستروز و داکسی سایکلین که در درمان کرونا کاربرد دارند، دچار کمبودهای جدی هستیم. اکنون عرضه ۲ داروی مهم درمان کووید-۱۹ شامل «رمدسیویر و فاویپیراویر» تنها به داروخانه‌های دولتی محدود شده است. با این وجود داروهای مذکور در بین دلالان دست‌به‌دست می‌شود. از طرف دیگر قیمت رسمی داروها نیز ثبات نداشته و حتی با توجه به جایگزینی ارز نیمایی، آرام‌آرام در حال افزایش است.
وابستگی صنعت داروسازی به واردات مواد اولیه
دکتر محسن زحمتکش، مدیر روابط عمومی نظام پزشکی مشهد، با اشاره به کمبودهای اخیر در توزیع داروهای کرونا می‌گوید: طبق گزارش‌های واصله از بیمارستان‌ها اکنون ۲ داروی ویژه کرونا شامل «رمدسیویر و فاویپیراویر» با کمبودهایی مواجه است. تا کنون ماده اولیه این ۲ دارو از هندوستان تهیه می‌شد و با توجه به لغو پروازها به دلیل شیوع ویروس کرونای دلتا در این کشور، این مشکلات بیشتر شده است.
دکتر محمدرضا افخمی، دبیر انجمن داروسازان خراسان رضوی هم می‌گوید: کمبود داروی رمدسیویر و رسپتومایسین در سطح بازار که ویژه کرونایی‌هاست، نه برای نبود آن در سطح کشور بلکه به دلیل توزیع کنترل‌شده آن در شبکه دولتی است. این داروها فقط در داروخانه‌های بیمارستان‌های دانشگاهی و دولتی توزیع می‌شود تا مصرف آن همراه با مدیریت باشد.
به گفته او البته در زمینه داروهای تنفسی و وازوپرسین که در درمان کرونا کاربرد دارد، اکنون کمبودهایی دیده می‌شود.
دکتر سهیلا مرتضوی، مسئول یکی از داروخانه‌های تهران نیز با اشاره به کمبود شدید داروهای کرونایی در پایتخت می‌گوید: بسیاری از داروهای مورد استفاده در بیماران مبتلا به کرونا به ویژه رمدسیویر و فاویپیراویر، اکنون سهمیه‌بندی شده و گاه با کمبود رو به روست.
به گفته او در موج پنجم کرونا عرضه داروهای مهم درمان کووید-۱۹ مانند رمدسیویر برای بیماران سرپایی که در خانه تحت درمان هستند، به داروخانه‌های بیمارستان‌های دانشگاهی و دولتی واگذار شده است. محدودکردن توزیع این داروها به چند داروخانه، باعث ایجاد تجمع مردم و انتقال ویروس کرونا خواهد شد.
به گفته وی، مدیریت داروهای کرونایی در قالب سامانه تیتک که در داروخانه‌ها نصب شده، قابل انجام است و بدین طریق ورود و خروج دارو به هر داروخانه قابل رصد و پیگیری است.
گلایه مردم از کمبود و گرانی دارو
کمبود داروهای کرونا و تشکیل بازار سیاه برای آنها گلایه مردم را در پی داشته است. محمدحسین نجفی که برای بستری‌کردن همسر مبتلایش به بیمارستان رسول اکرم(ص) تهران مراجعه کرده، با اشاره به کمبود داروهای اصلی کرونا در شهر می‌گوید: در شرایطی که هر ثانیه میزان پیشرفت عفونت در ریه‌های همسرم بیشتر و امکان کمک به ادامه زندگی او کمتر می‌شود، ۴۸ ساعت است که به هر گوشه شهر سر زده‌ام آمپول رمدسیویر نیافته‌ام. البته در همین محله شهرآرا و اطراف بیمارستان این بیمارستان، تعداد زیادی از دلال کنار پیاده‌رو ایستاده‌اند و هر شیشه رمدسیویر را که قیمت رسمی آن ۷۰۰ هزار تومان است تا ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان می‌فروشند اما من توانایی مالی خرید این دارو را ندارم.
نجفی می‌گوید: هیچکدام از مسئولان کشور و مدیران وزارت بهداشت پاسخگوی وضع موجود نیستند. مردم درمانده برای یافتن داروهای کرونا و به امید نجات کسان خود از خطر مرگ، نسخه‌به‌دست از خیابانی به خیابان دیگر می‌روند ولی داروهای کرونا در میان دلالان لحظه‌به‌لحظه گرانتر می‌شود.
اعظم‌السادات موسویان نیز که فرزندش به سبب ابتلا به کرونای دلتا در یکی از بیمارستان‌های خصوصی تهران بستری شده، می‌گوید: تمامی بیمارستان‌های دولتی مملو از بیماران کرونایی است و هیچ‌یک ظرفیت پذیرش جدید ندارد. شدت تنگی‌ نفس پسرم زیاد شده و بدون دستگاه اکسیژن قادر به تنفس نیست. ناچار شدم به بیمارستان خصوصی مراجعه کنم و با کلی خواهش و التماس پذیرفتند بابت هر شب بستری در این مرکز درمانی، ۲ میلیون و ۳۰۰ هزارتومان بپردازم. اکنون چهار روز است که پسرم در این بیمارستان بستری است.
وی می‌افزاید: مشکل این‌جاست که همان روز اول، پزشک معالج پس از معاینه پسرم یک نسخه طولانی دارو به دستم داد که در هیچ داروخانه‌ای پیدا نمی‌شد.
وی می‌گوید: یک جوان موتورسوار در اطراف بیمارستان وقتی درماندگی‌ام را مشاهده کرد، پیشنهاد داد که داروهای این نسخه را به قیمت آزاد تامین کند و من هم پذیرفتم. این شهروند تهرانی می‌افزاید: موتورسوار مذکور رفت و ظرف کمتر از نیم‌ساعت تمام داروها را آورد و من هزینه داروها را به کارت بانکی او واریز کردم. بابت داروها حدود ۱۶ میلیون تومان پول پرداختم. پرسنل بیمارستان نیز داروها را از من گرفتند و به پسرم تزریق کردند. این هزینه برای من بسیار سنگین است و ناچار شده‌ام از اقوام پول قرض کنم.
یکی دیگر از همراهان بیمار در همین بیمارستان می‌گوید: اکنون هزینه بستری بیماران کرونایی در بخش آی.سی.یو بیمارستان‌های خصوصی به شبی ۷۰ میلیون تومان رسیده و برخی مراکز درمانی اقدام به برپایی آی.سی.یو در منازل خود به قیمت هر شب ۵ میلیون تومان می‌کنند.
این شهروند تهرانی می‌گوید: پرشدن ظرفیت تخت‌های آی.سی.یو در بیمارستان‌ها، زمینه رونق این قبیل کاسبی‌ها را فراهم کرده و اغلب مراکز درمانی بخش خصوصی تمایل به برپایی چنین امکانات گران‌قیمتی در منازل متقاضیان دارند.
مصطفی اکبریان نیز یکی از شهروندان کرج است که چهار نفر از اعضای خانواده‌اش به کرونای دلتا مبتلا شده و اکنون در خانه بستری هستند.
وی می‌گوید: بیمارستان‌های کرج ظرفیت تخت خالی ندارد و به من توصیه کرده‌اند همسر و فرزندانم را در خانه بستری و قرنطینه کنم. هر روز بیماران را به بیمارستان می‌برم تا دکتر آنان را معاینه کند، پس از معاینه با نسخه جدید به خانه برمی‌گردیم و من دوباره برای یافتن داروها، آواره شهر می‌شوم.
اکبریان به سخنانش می‌افزاید: تاکنون برای خرید داروهای کرونا برای اعضای خانواده بیش از ۳۰ میلیون تومان هزینه کرده‌ام. از طرف دیگر ناچار شده‌ام دو عدد کپسول اکسیژن بخرم و برای تنفس اعضای خانواده در خانه بگذارم.
وی می‌گوید: هر کپسول اکسیژن را یک‌ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان و تجهیزات وابسته به آن‌ را یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان خریداری کرده‌ام. این در شرایطی است که چند ماه قبل قیمت کپسول اکسیژن نصف قیمت فعلی بود.
علی‌رضا صابری نیز یکی از بهبودیافتگان کووید-۱۹ در تبریز است که یک‌ ماه قبل تصویربرداری از وی نشان داد بیش از ۳۰ درصد از ریه‌اش درگیر عفونت کرونا شده اما مسئولان بیمارستان‌های تبریز توصیه کرده‌اند برای ادامه درمان به خانه برود.
وی با مرور خاطرات دوران قرنطینه خود می‌گوید: تحمل تنگی‌ نفس و درد قفسه سینه از یک‌ سو و از سوی دیگر مشکل یافتن اکسیژن در تبریز بسیار اذیتم کرد.
وی به سخنانش می‌افزاید: از زمان تشدید بحران کرونا در تبریز، شرکت‌های تامین‌کننده اکسیژن در انجام تعهدات خود به شبکه درمان استان سرپیچی کرده و عرضه اکسیژن در شهر را کاهش داده‌اند. همین سبب نایابی اکسیژن و افزایش شدید قیمت آن در تبریز شده است.
صابری می‌گوید: متاسفم که روحیه نوعدوستی و همیاری در میان مردم کاهش‌یافته و تعداد افرادی که از گرفتاری مردم برای سودجویی خود استفاده می‌کنند، رو به افزایش است. چرا باید در چنین شرایطی قیمت اکسیژن چند برابر شود؟ تولید اکسیژن داخلی است و وابسته به واردات از خارج و تامین ارز نیست، پس دلیل کمبود و گرانی آن در بازار چیست؟ چرا باید گروهی دلال و سودجو از نیاز حیاتی هموطن خود سواستفاده کنند و بازار سیاه به راه اندازند؟
دکتر صومی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تبریز در تایید این سخنان می‌گوید: نیاز روزانه استان آذربایجان‌ شرقی به اکسیژن ۸۰ تن است‌. مصرف عادی روزانه ما در بخش بیمارستانی نیز تا پیش از همه‌گیری کرونا حدود ۱/۵ تن بود ولی اکنون بسته به تعداد بیماران بستری در بخش‌های کرونا از ۵ تا ۱۰ برابر شده است.
دامنه گسترده کاسبی‌های کرونایی
تشدید ابتلا به کرونا در هفته‌های اخیر صرفاً موجب رونق کاسبی دلالان دارو و تجهیزات پزشکی نشده است بلکه این رفتار سوداگرانه را در بازار دیگر کالاها و خدمات مرتبط با کرونا نیز می‌توان مشاهده کرد.
از زمانی که ترکیه و ارمنستان به تبلیغ تورهای گردشگری با چاشنی تزریق واکسن کرونا برای گردشگران روی آورده‌اند، حضور کاسبان کرونا در برگزاری تورهای سیاحتی این دو کشور به شکل چشمگیری افزایش یافته است.
به موازات این کاسبی جدید، شاهد فروش انواع واکسن‌های وارداتی با گواهی معتبر تزریق در بازار دلالی هستیم، به گونه‌ای که هم‌اینک هر دُز واکسن خارجی کرونا در شبکه دلالی از ۴ تا ۷ میلیون تومان هزینه دارد. مسلماً هرگونه تأخیر در واردات رسمی و یا بدقولی در توزیع واکسن‌های داخلی که به طولانی‌تر شدن صفوف واکسیناسیون بیانجامد، تأثیر مستقیمی بر افزایش سود دلالان دارد. رد پای کاسبان کرونا این روزها حتی به بازار میوه و مواد غذایی نیز رسیده است.
البته گرانی خوراکی‌های روزانه در هفته‌های اخیر ریشه‌دار است ولی به یقین رفتارهای دلالی در توزیع میوه و مواد غذایی مورد نیاز بیماران کرونایی، بر این مورد نیز تأثیرش را گذاشته است.
رشد ۳۰ درصدی قیمت انواع میوه‌های آبدار و افزایش ۲۰ درصدی قیمت مواد پروتئینی و ویتامینه ظرف ۳ هفته اخیر برآمده از تقاضای زیاد خرید و احتکار محصولات توسط دلالان است.
ارزش اقتصادی کسب و کار کرونا
یک برآورد غیر رسمی از گردش مالی کسب و کارهای دلالی در قلمرو کرونا نشان می‌دهد که فقط ظرف ۹ ماه گذشته بالغ بر ۳۰ هزار میلیارد تومان – به سبب تصمیمات نادرست اجرایی و مدیریت ناکارآمد – روانه کیف شبکه سوداگری کرده است.
این رقم مجزا از ارزش اقتصادی کسب و کارهای قانونی در تامین مایحتاج کروناست. به سخن دیگر با این آمار می‌توان دریافت که شبکه‌های دلالی، هزینه مقابله با کرونا در ایران را تا چند صد برابر برای دولت و مردم افزایش داده‌ است؛ در حالی که اگر مدیریت مقابله با کرونا به گونه‌ای بود که هرگز مجالی برای پیدایش بازار سیاه در این مورد پیدا نمی‌شد، بی‌گمان هزینه مقاومت در برابر این اپیدمی گسترده برای کشور کمتر بود.
بدیهی است مادامی که نظام مدیریت مقابله با کرونا گرفتار تصمیم‌گیری‌های نادرست یا اجرای توأم با رودربایستی مصوبات باشد، نمی‌توان به کاهش شمار مبتلایان در کشور امیدوار بود. اینک هر گونه دلیل تراشی فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برای برگزاری تجمعات و نادیده‌گرفتن محدودیت‌های اجتماعی می‌تواند شدت شیوع کرونا در کشور را افزایش و سود شبکه عظیم دلالی در این مورد را بالا ببرد. همچنین تا زمانی که دیده‌بانی سست باشد و توجهی به رفع کاستی‌های سامانه توزیع دارو، واکسن، ملزومات پزشکی و دیگر کالاهای مرتبط با کرونا نشود، بازار برای کاسبان کرونا گرم و پُر رونق باقی خواهد ماند.