بدون شک یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم ایران و به ویژه جوانانی که به سن ازدواج رسیده اند، بحث مسکن است. دولت های مختلف در طول این سالها بر سرکار آمده اند و عملکردهایی در حوزه مسکن داشته اند.

بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و دوازدهم، عملا به جز انتقاد و زیرسوال بردن مسکن مهر، هیچ اقدام عملی دیگری از سوی دولت مشاهده نشد و مسئولین ذی ربط در حوزه مسکن، تا آخرین لحظه فعالیت خود به‌ غیر از تکمیل پروژه های مساکن مهر در استان‌ها کار دیگری را انجام ندادند.

سرانجام سید ابراهیم رییسی، در ایام انتخابات ریاست جمهوری وعده‌ی ساخت یک میلیون واحد مسکن در سال را داد و بعد از استقرار در پاستور مقدمات این کار را فراهم کرد.

در این بین مجلس نیز همراهی خود را با دولت اعلام و با تصویب قانون «جهش تولید مسکن»، عملا دولت را به ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال موظف کرد.

بر اساس این قانون که در تاریخ ۲۴ شهریور ماه سالجاری توسط رئیس مجلس شورای اسلامی به رئیس جمهوری ابلاغ شد، دولت مکلف است حداقل ساخت یک میلیون مسکن در سال را در چهار سال آینده فراهم کند و بانک ها نیز باید سالانه حداقل ۲۰ درصد از تسهیلات خود را به ساخت مسکن اختصاص دهند و زمین‌های دولتی(به غیر از زمین‌های کشاورزی و زیست محیطی) که به منظور توسعه شهرسازی در نظر گرفته شده و در اختیار سازمان‌ها و نهادهای دولتی است، باید در اختیار وزارت راه و شهرسازی جهت ساخت مسکن قرار گیرد.

باتوجه به اینکه طرح «جهش تولید مسکن» یک طرح بزرگ و ملی محسوب می‌شود و طبیعتا حجم بالایی از سرمایه‌گذاری و هزینه را به دنبال خواهد داشت، نیازمند بررسی کارشناسی و بیان نقطه نظرات افراد متخصص در حوزه‌ی شهرسازی است تا بتوان از تجارب ( موفق و ناموفق) قبلی در حوزه‌ی مسکن استفاده کرده و این طرح به نحو احسن اجرایی شود.

به سراغ دکتر فریدون بابایی اقدم، عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه تبریز و رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تبریز می‌رویم؛ فردی که همواره دغدغه‌ی بافت حاشیه نشین تبریز را دارد و شاید بیشترین پیگیری مشکلات بافت فرسوده را او انجام داده است.

فریدون بابایی اقدم در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص لزوم توجه بیشتر در این طرح به بافت حاشیه نشین و فرسوده تبریز ، اظهار می‌کند: طی چندین سال گذشته حدود ۲۰ قانون، بخشنامه، سند و دستورالعمل در حوزه‌ی بازآفرینی شهری که شامل حاشیه نشینی و بافت فرسوده می‌شود، به دولت فرستاده شده است که مهمترین آن سند ملی توانمندی و حفظ صیانت بافت‌های مسئله‌دار و ناکارآمد شهری است.

لزوم توجه به ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد در بحث حاشیه نشینی

او ادامه می‌دهد: هشت راهبرد به دنبال ماده ۱۶ قانون حفظ بافت‌های مسئله‌دار و ناکارآمد مطرح شده است که در این هشت راهبرد بر نقش سازمان‌های مردم نهاد تاکید شده است که به علت گستردگی کار دولت، از ظرفیت‌های سمن‌ها نیز استفاده شود.

او با اشاره به نحوه‌ی مدیریت شهری بافت فرسوده در کشورهای دیگر، می‌گوید: نقش سازمان‌های مردم نهاد در کشورهایی مثل فیلیپین، آفریقا، هند و … سابقه‌ی طولانی دارد اما تاکنون در ایران این موضوع مطرح نشده و ما معتقد هستیم که باید این تشکل ملی را راه اندازی کنیم چرا که ما در یک سیستمی زندگی می‌کنیم که تصمیم‌گیری دانشگاهیان و نخبگان نقشی پررنگی ندارند.

بابایی اقدم خاطرنشان می‌کند: در سازمان ملل ایده‌ی جالبی تحت عنوان «فشارسنج مسکن» وجود دارد که مجموعه‌ای از شاخص‌ها را امتیازبندی کرده اند که از جمله شاخص‌های مهم در جامعه ما این است که به سازمان های مدنی توجه کنیم که به‌عنوان نمونه در بحث مسکن مهر است که یک سرمایه‌گذاری بزرگی بود و چند میلیون واحد مسکونی احداث شد، از شورای شهر و دانشگاهیان نظری خواسته نشد که در نتیجه این فرصت تاریخی را از دست دادیم و اگر دولت به نظرات سازمان‌های مدنی توجه داشت، حداقل ۲۰ درصد آن مسکن‌ها به بافت فرسوده اختصاص می‌یافت و ما شاهد پاک شدن بافت فرسوده در نقشه‌ی تبریز می‌شدیم.

او می‌گوید: براساس ماده ۱۲ این طرح باید جاهای خالی چسبیده به سکونتگاه های غیر رسمی شهرها نیز مد نظر باشد اما اکنون هیچ جای خالی در شهر تبریز وجود ندارد.

نباید سر ساکنان بافت حاشیه نشین تبریز در طرح جهش تولید مسکن بی کلاه بماند

او با اشاره به اینکه در تبریز علاوه بر بافت فرسوده و ناپایدار، وضعیت توپوگرافی محل و خط گسل نیز وجود دارد، می‌گوید: سهم شهر تبریز از چهار میلیون واحدی که در طرح جهش تولید مسکن مطرح شده است، حدود ۷۰ هزار واحد است که در شهر جدید سهند و شهرک شهریار ایجاد خواهد شد و ما نگران این موضوع هستیم که به دلیل نبود فضا در داخل شهر و مخصوصا در بافت فرسوده، بازهم سر ساکنان بافت فرسوده و حاشیه نشین بی کلاه بمانند و معتقد هستیم که این موضوع باید به گوش دولت برسد.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تبریز تاکید می‌کند: این طرح طی چند روز آینده باسرمایه ای نزدیک ۳۶۰ هزار میلیارد تومان شروع خواهد شد که رقم بالایی است اما ما مصرّ هستیم که به عنوان نماینده مردم از دولت بخواهیم که بیشتر روی این موضوع توجه داشته باشد.

یکی از راهکارهای تحقق طرح جهش تولید مسکن، درجاسازی است

او ، یکی از راهکارهای تحقق طرح جهش تولید مسکن را درجاسازی عنوان کرده و می‌افزاید: در بحث درجاسازی باید فاز به فاز جلو برویم که شاید برای دولت کار سختی باشد چراکه کارهای زیادی از جمله ممیزی و … باید انجام شود اما به هرحال کاری خوب است که به سختی انجام شود.

او ادامه می‌دهد: به طور کلی ۲۵۵ هزار قطعه از ۳۴۶ هزار قطعه‌ی موجود در تبریز (۷۴ درصد) قطعات مسکونی هستند که از این تعداد حدود ۲۰ هزار قطعه متراژی زیر ۵۰ متر مربع دارند پس اگر قرار باشد ۷۰ هزار واحد از طرح ۴ میلیونی دولت به تبریز اختصاص داده شود، می‌بایست ۲۰ هزار واحد به این مناطق داده شود و ما بقی نیز در سهند و یا شهرک جوانان احداث شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز متذکر می‌شود: یکی دیگر از مشکلات بحث ملوک الطوایفی بودن مناطق بافت حاشیه نشین است، به‌طوریکه در طرح مسکن مهر افرادی که در شهر سهند صاحب خانه شده بودند، بعد از مدتی به دلیل اینکه آشنایان و نزدیکانشان در این مناطق بودند، دوباره به مناطق حاشیه نشین بازگشتند.

از زمین‌های پنهان سازمانهای دولتی در طرح جهش تولید مسکن استفاده شود

او همچنین از دولت می‌خواهد تا قطعات و زمین‌هایی را که در اختیار سازمان‌های دولتی بوده اما مخفی نگه داشته شده اند، از اختیار آن سازمان‌ها خارج کرده و در طرح جهش تولید مسکن که یک طرح ملی است و همه باید در آن سهیم باشند، استفاده کند.

او با اشاره ساخت ۱۷۱ هزار واحد در منطقه خلیل آباد تبریز، می‌گوید: در این طرح قیمت تمام شده آنچنان افزایش یافت که متاسفانه بعد از اتمام کار یک دفترچه‌ی اقساط نیز به صاحبان واحدها دادیم، افرادی که تنها با یارانه زندگی می‌کنند، مجبور به پرداخت اقساط ماهانه هم شدند لذا باید بدانیم برای چه کسی خانه می‌سازیم تا او را بدهکار نکرده و دفترچه اقساط سه ماه هم به او ندهیم و برای این‌کار نیز مجبور هستیم قیمت را پایین ببریم نه اینکه کیفیت را فدای قیمت کنیم.

بابایی اقدم در تشریح نحوه‌ی درجاسازی بافت فرسوده تبریز، یادآور می‌شود: باید مکان های غیر استاندارد را خریده و استاندارد کرده و تحویل دهیم و یا در نزدیک‌ترین مکان وکمترین شعاع موجود خانه بسازیم.

دولت روحانی در بحث مسکن منفعلانه عمل کرد

او با انتقاد از عملکرد دولت‌های یازدهم و دوازدهم در بحث مسکن، می‌گوید: متاسفانه دولت آقای روحانی منفعلانه عمل کرد به‌طوریکه مسکن مهر را زیر سوال برد و در اواخر نیز طرح مسکن ملی را برای خانوارهای متوسط مطرح کردند در حالی‌که مناطق حاشیه نشین جزو مناطق متوسط نیستند.

او اضافه می‌کند: ما اعلام کردیم که با استناد به بند۱۴ و ۲۱ ماده ۵۵ قانون شهرداری، از منابع شهرداری استفاده کنیم که تفاهم‌نامه‌ی شهرداری تبریز با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در همین راستا بود که هنوز شروع نشده است البته با صحبت هایی که با شهردار شده انتظار داریم در این دوره اتفاق خوبی بیافتد.

بابایی اقدم در خصوص تحقق وعده‌ی ساخت ۴ میلیون مسکن توسط دولت سیزدهم می‌گوید: به هر حال آقای رییس جمهور و مشاورانش حتما با توجه به ظرفیت‌های موجود این رقم را اعلام کرده اند اما در زمان ساخت مسکن مهر که فضای کشور کاملا آماده و سیستم بانکی نیز پای کار آمده بود، میزان اوج کاری دولت در آن زمان ساخت ۸۰۰ هزار واحد مسکونی در سال بود و اکنون نیز نباید در سال اول انتظار ساخت ۱ میلویم مسکن را داشته باشیم و ممکن است در طول چهار سال به صورت میانگین ۴ میلیون واحد ساخته شود.

او اضافه می‌کند: دولت باید از ظرفیت‌های سازمان های مدنی و بخش خصوص استفاده و به پیشنهادهای داده شده توجه کند چرا که دایره اختیارات دولت به‌تنهایی تأثیرگذار نخواهد بود.

مکان‌یابی نادرست، استفاده از نسخه‌واحد و کیفیت کاری پایین بعضی پیمانکاران سه ایراد اساسی مسکن مهر بود

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تبریز در خصوص محاسن و معایب مسکن مهر نیز می‌گوید: مسکن مهر تجربه‌ی بسیار خوبی بود که توانست تراکم خانواده در واحدهای مسکونی را پایین آورد و چون براساس قیمت تمام شده بود، دهک پایین نیز توانست مسکن بخرد اما دو ایراد اساسی داشت که یکی مربوط به بحث مکان یابی بود که به بافت موجود و ناکارامد توجه نشد و بلافاصله در شهرک‌های جدید ساخت مسکن آغاز شد و ایراد دوم این بود که برای تمام شهرهای ایران یک نسخه‌ی واحد در نظر گرفته شد و بعضی از پیمانکاران نیز کیفیت کاری پایینی داشتند.

بابایی اقدم در پایان اظهار کرد: در طرح جهش تولید مسکن نیز نباید صرفا به کمیت توجه کرد بلکه کیفیت کار نیز بسیار مهم است و همچنین باید در شهرهای مخلتف الگوی خاص آن شهرها را در نظر بگیریم و با یک نگاه و یک نسخه واحد، طرح را پیش نبریم.

معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اعلام کرده است که تا چند روز آینده نشانی سامانه طرح جهش تولید مسکن اعلام و ثبت نام متقاضیان شروع خواهد شد.

به گفته‌ی محمود محمودزاده، برنامه اجرای دو میلیون واحد در سال اول آماده شده و شش تفاهم‌نامه در حضور رئیس‌جمهوری به امضا رسیده است و ساخت دو میلیون واحد نیز در سال دوم شروع خواهد شد تا در یک دوره چهار ساله امکان اتمام وجود چهار میلیون واحد وجود داشته باشد.

براساس گفته‌های معاون وزیر راه و شهرسازی تسهیلات داده شده برای دهک‌های اول تا سوم، شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر و مساکن روستایی شامل زمین رایگان، کاهش نرخ سود تسهیلات، افزایش میزان وام نسبت به قیمت تمام شده، تخفیف یا معافیت از هزینه‌های خدمات مهندسی خواهد بود.

منبع: ایسنا