جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۱ به “سوکورو مانابه” از آمریکا و “کلاس هاسلمن” از آلمان به پاس تلاش‌هایشان در زمینه مدل‌سازی فیزیکی آب‌وهوای زمین و پیش‌بینی قابل اطمینان گرمایش جهانی تعلق گرفت و نیم دیگر جایزه یک میلیون و ۱۴۵ هزار دلاری به “جورجیا پاریسی” برای کشف اثر متقابل نابهنجاری و نوسانات در سیستم‌های فیزیکی در مقیاس اتمی تا سیاره‌ای اهدا شد.
جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق می‌گیرد. جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت” آلفرد نوبل”، کارخانه‌دار و شیمی‌دان سوئدی، که بیشتر او را به دلیل ابداع “دینامیت” می‌شناسند، پایه‌گذاری شد. وی در آخرین وصیت‌نامه خود سرمایه حیرت انگیزش را برای تأمین هزینه‌های “جایزه نوبل” اختصاص داد.
نوبل فیزیک سال ۲۰۲۱ به طور مشترک به سه نفر برای مطالعه پدیده‌های بی‌نظم و تصادفی اهدا شد.
سوکورو مانابه(Syukuro Manabe) و کلاس هاسلمن(Klaus Hasselmann) به مطالعه جو زمین و تاثیر بشریت بر آن پرداختند. و جورجیو پاریسی(Giorgio Parisi) برای نقش انقلابی خود در ارتباط با نظریه مواد نامنظم و فرآیندهای تصادفی موفق به دریافت این جایزه شد.
 
سامانه‌های پیچیده به بی‌نظمی و تصادفی بودن شناخته می‌شوند و درک آن‌ها دشوار است. نوبل امسال به یافتن روش‌های جدید برای توصیف و پیش‌بینی رفتار این سامانه‌ها در طولانی مدت اختصاص داده شد.
سامانه پیچیده به سامانه‌ای پرتعداد از اجزاء کوچک‌تر گفته می‌شود که با یکدیگر و پدیده‌های خارج از سامانه برهم‌کنش‌هایی دارند و به این علت پیچیده گفته می‌شوند.
سوکورو مانابه، متولد ژاپن است او اکنون اقلیم‌شناس دانشگاه پرینستون نیوجرسی در آمریکا است.
کلاس هاسلمن متولد آلمان است و در حال حاضر در موسسه مکس ‌پلانک هامبورگ در زمینه هواشناسی مشغول به کار است. او نیز جایزه نوبل فیزیک را برای فعالیت‌های مشابه دریافت کرد.
نیم دیگر این جایزه به جورجیو پاریسی تعلق گرفت. پاریسی متولد ایتالیا بوده و اکنون در دانشگاه ساپینزای(Sapienza) رم مشغول فعالیت است.
یکی از سامانه‌های پیچیده که اهمیت بسیار زیادی برای بشریت دارد، جو زمین است. سوکورو مانابه دریافت که چگونه افزایش سطح دی‌اکسیدکربن در جو باعث افزایش دمای سطح زمین می‌شود. در دهه‌ی ۱۹۶۰ او ساخت مدل‌های فیزیکی از جو زمین را رهبری کرد و تبدیل به اولین کسی شد که ارتباط میان تراز تابشی و جابه‌جایی عمودی توده‌های هوا را مورد بررسی قرار داد. تلاش‌های او اساس مدل‌های جوی امروزی است.
پس از گذشت ۱۰ سال، کلاس هاسلمن، دست به ساخت مدلی زد که آب و هوا و جو را به یکدیگر متصل می‌کند و به این سوال پاسخ داد که چگونه مدل‌سازی‌های جوی قابل اطمینان هستند در حالی که آب‌وهوا متغیر است. او همچنین روش‌هایی برای تشخیص نشانه‌ها و سیگنال‌های خاصی که پدیده‌های طبیعی و انسان‌ها بر جو به جا می‌گذارند ایجاد کرد.
از روش‌های او برای اثبات گرم شدن هوا در اثر فعالیت‌های انسانی و انتشار دی‌اکسیدکربن استفاده شد.
در حدود سال ۱۹۸۰، جورجیو پاریسی،  موفق به کشف الگوهای نهان در مواد پیچیده بی‌نظم شد. یافته‌های او از مهم‌ترین فعالیت‌ها در زمینه سامانه پیچیده بوده است. این نظریه درک و توصیف بسیاری از پدیده‌ها و مواد تصادفی را نه تنها در فیزیک بلکه در سایر حوزه‌ها مانند ریاضیات،زیست‌شناسی، علوم اعصاب و یادگیری ماشینی امکان پذیر می‌کند.
تورس هانس هانسون(Thors Hans Hansson)، رئیس کمیته نوبل می‌گوید: برندگان امسال همگی به ما کمک کردند تا بینش عمیق‌تری درمورد ویژگی‌ها و تکامل سامانه‌های فیزیکی پیچیده داشته باشیم.
از سال ۱۹۰۱ تاکنون، ۱۱۵ جایزه نوبل فیزیک اهدا شده است و شش بار در سال‌های ۱۹۱۶، ۱۹۳۱، ۱۹۳۴، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱ و ۱۹۴۲ اعطا نشد اما دلیل اینکه جوایز نوبل در آن شش سال اعطا نشد این است که بنا بر آنچه در اساسنامه بنیاد نوبل آمده است: اگر هیچ کدام از آثار مورد بررسی، دارای اهمیت ویژه‌ای نباشد، پول جایزه تا سال بعد حفظ می‌شود. در کل در طول جنگ جهانی اول و دوم، جایزه‌های نوبل کمتری اهدا شد. اولین دریافت‌کنندگان این جایزه “ماری و پیر کوری”، “پل دیراک” و” آلبرت اینشتین” بودند، اما بعد از آن افراد زیادی از جمله “دیمیتری مندلیف” خالق جدول تناوبی عناصر  و “لیز مایتنر”، کاشف تقسیم هسته‌ای باید نوبل را دریافت می‌کردند که چنین نشد.
از سال ۱۹۰۱ تا سال ۲۰۲۰، نوبل فیزیک به ۲۱۹  فرد اعطا شده است. از آنجا که “جان باردین” دو بار جایزه دریافت کرده است، در اصل ۲۱۸ نفر از سال ۱۹۰۱ جایزه نوبل فیزیک را دریافت کرده‌اند.
تا به امروز جوان‌ترین برنده نوبل فیزیک “لارنس براگ”(Lawrence Bragg) است که در سال ۱۹۱۵ و در حالیکه ۲۵ ساله بود به همراه پدرش جایزه نوبل را دریافت کردند.
مسن‌ترین برنده نوبل فیزیک تا به امروز “آرتور اشکین”(Arthur Ashkin) است که هنگام دریافت جایزه نوبل در سال ۲۰۱۸، ۹۶ ساله بود. از میان ۲۱۸ نفری که جایزه نوبل فیزیک دریافت کرده‌اند، چهار نفر خانم هستند.
جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۲۰ نیز به راجر پنروز(Roger Penrose)، راینهارد گنزل(Reinhard Genzel)، آندرا گز(Andrea M. Ghez) به پاس پژوهش‌های آنها در زمینه درک سیاه چاله و کشف یک شی کلان جرم در کهکشان راه شیری، اهدا شد.
راجر پنروز از دانشگاه آکسفورد، انگلستان برای کشف اینکه تشکیل سیاهچاله پیش‌بینی قوی از نظریه نسبیت عام است، مستحق دریافت این جایزه شناخته شد. راینهارد گنزل از موسسه ماکس پلانک برای فیزیک فرازمینی در آلمان و دانشگاه کالیفرنیا، برکلی و آندره گز از دانشگاه کالیفرنیا نیز به خاطر کشف یک ابرجرم فوق العاده عظیم در مرکز کهکشان راه شیری این جایزه را دریافت کردند.
منبع: ایسنا