کرونا که آمد، رقابت کشورهای مختلف برای تولید واکسن هم در جهت تلاش برای بقا و صد البته با مقاصد تجاری آغاز شد؛ محصولی که از همان ابتدا نیز پیش بینی می‌شد، جنگی جهانی را در دنیا رقم زند و حتی دستمایه تهدید یک کشور علیه دیگری باشد. بر همین اساس نیز با به ثمر نشستن نتایج مطالعات و ورود واکسن ها به عرصه مصرف، این بار فارغ از چگونگی تعاملات مرسوم در خرید و فروش محصولات و کالاهای پزشکی و سلامت محور، کشورها ناچار به مذاکره با تعداد معدود واکسن سازها شدند؛ در این میان حتی قبل  از تایید واکسن ها، چند کشور ثروتمند به پیش خرید بسیار فراتر از نیازشان اقدام کردند؛ به طوری که به اذعان مقامات بهداشت و درمان کشورمان اکنون بیش از ۸۰ درصد واکسن‌های دنیا را شش کشور زده‌اند و کشوری مثل امریکا و یکی از کشورهای اروپایی ۲۰۰ میلیون دوز  واکسن در حال انقضا دارند.

ورود ممنوع ایران به واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی

ایران نیز از چند مسیر پیگیر واکسینه کردن جمعیت خود علیه پاندمی قرن بود؛ تولید داخلی، تولید مشترک و البته واردات اما نه از هر منبعی. وزارت بهداشتی ها از ابتدا اعلام کرده بودند که تنها از منابع معتبر و مطمئن واکسن‌ها را خریداری خواهند کرد، واکسن‌هایی که نسبت به سلامت، ایمنی زایی و در عین حال اثربخشی آن‌ها اطمینان داشته باشند. در همین راستا نیز واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی اعم از “فایزر” و “مدرنا”از سبد واردات واکسن خط خوردند؛ چراکه در سلامت این واکسن ها تردیدهایی وجود داشت.
بر همین اساس نیز مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۹ دی ماه ۱۳۹۹، ورود واکسن آمریکایی و انگلیسی را به کشور ممنوع اعلام کردند و تاکید کردند: “آمریکایی‌ها اگر توانسته بودند واکسن تولید کنند این افتضاح کرونایی در کشورشان به‌وجود نمی‌آمد که در یک روز حدود ۴ هزار نفر تلفات داشته باشند. ضمن اینکه اساساً به آنها اعتمادی نیست و گاهی این واکسن‌ها برای آزمایش بر روی ملت‌ها است. البته با سابقه‌ای که فرانسوی‌ها در قضیه خون‌های آلوده دارند، به آنها هم خوش‌بین نیستم، اما تهیه واکسن از کشورهای دیگر هیچ مشکلی ندارد.”

آمریکا که اجازه ورود دارو نمی‌دهد چطور به افراد سالم واکسن هدیه می‌دهد!

بر همین اساس هم وزیر بهداشت با اشاره به بی‌اعتمادی به واکسن‌هایی که از آمریکا و انگلیس وارد کشور می‌شود، اعلام کرد که چطور ممکن است کشوری که به دلیل تحریم‌ها مظلوم واقع شده است، رهبرش باور کند آمریکایی که برای بیمار ما اجازه واردات و گردش پول برای دارو نمی‌داد، برای افراد سالم ما واکسن کرونا هدیه کند؟. کدام عقل سلیمی باور می‌کند کسی که برای بیمار ما از پول خود ما اجازه حمل ونقل دارو نداده است حالا برای افراد سالم ما واکسن هدیه کند؟ این امر با عقل جور درنمی آید.
نمکی تاکید کرد: در این راستا رهبر معظم انقلاب فرمایشاتی داشتند؛ در فرمایش ایشان دو نکته وجود داشت؛ یکی این که از آمریکا و انگلیس واکسن کرونا نخرید. من علت این امر را عرض می کنم. ما در این ایام، سختی های زیادی کشیدیم؛ در کشورهای مختلف پول داشتیم ولی آمریکایی ها اجازه ندادند ما برای بیمار مستاصل، کودک و جوان و پیر این مملکت، دارو جابجا کنیم؛ شما می بینید علی رغم نوسانات قیمت برخی کالاهای ضروری، ما در رابطه با دارو تنش اساسی نداشتیم، اما نمی دانید بر ما چه گذشته که این دستاورد در کشور حاصل شده است. ما روز و شب های سختی گذراندیم و ۹۹ درصد این سختی ها به دلیل ظلمی است که آمریکایی ها به ما روا کردند. ما وقتی می خواستیم از کره جنوبی که پول ما در آنجا بلوکه شده است «رپید تست» بیاوریم، امروز و فردا کردند و در نهایت هم گفتند آمریکایی ها به ما اجازه نمی دهند این تست ها را به شما بدهیم.
نمکی با بیان این نکته که رهبر معظم انقلاب گزارش های متعددی در عرصه سیاست، اقتصاد و مسائل مختلف کشور دریافت می‌کنند، گفت: یکی از این گزارش ها، گزارشی علمی در حوزه واکسن کروناست؛ واکسنی که به روش «mRNA -ام. آر.ان. ای» دارد ساخته می شود، مقالات زیادی درباره اش وجود دارد که تردیدهایی درباره اش اعلام می کنند؛ ساخت واکسن در جهان به هرصورت پروسه هایی می طلبد که در رابطه با کووید – ۱۹ به دلیل موج سنگین بیماری و زیاد بودن تلفات کرونا این پروسه ها را کوتاه کرده اند؛ در رابطه با ام. آر.ان. ای، سال ها پیش مقالاتی چاپ شد که در آنها گفته شده بود در ایمونوتراپی سرطان می تواند موثر باشد و بعدها مشخص شد که در ساخت واکسن نیز می تواند موثر باشد اما هرگز فاز چهارم کارآزمایی بالینی شروع نشده است. در خود آمریکا، مقالاتی چاپ شد که گفته شد ام. آر.ان. ای می تواند عوارضی از جمله ایجاد بیماری های خودایمنی داشته باشد. ممکن است ام. آر.ان. ای با دستکاری سیستم ایمنی آن را به هم بریزد و بسیاری از افراد در خود آمریکا و اروپا این واکسن را به دلیل تشکیکی که ایجاد شده نمی زنند؛ حالا که به رهبری که مانند پدر یک خانواده هستند گفته اند این شیوه معالجه برای فرزندانت ممکن است عارضه ایجاد کند، حق دارند مسوولین کشور را از چیزی که در رابطه با آن تشکیک ایجاد شده است، منع کنند.

شروط ایران برای واردات واکسن

در عین حال در برهه‌ای که همه کشورها به دنبال تامین واکسن کرونای مورد نیازشان به هر نحو و از هر طریقی بودند، ایران اعلام کرد که تا زمانیکه واکسن کرونایی سه فاز مطالعات بالینی اش را طی نکرده باشد، مستنداتش منتشر نشده باشد و از ایمنی و اثربخشی آن اطمینان حاصل نشده باشد، اجازه واردتش به کشور صادر نمی شود.
بر همین اساس هم رییس جمهور روحانی در تاریخ بیستم دی ماه ۱۳۹۹ در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا، اعلام کرد که  یکی از مطالبات مردم این است که سریع تر بتوانیم واکسن مورد اطمینان را در اختیارشان قرار دهیم و مرجع ما در واکسن سازمان غذا و دارو است. ما در داخل هم به دنبال این هستیم که هرچه سریعتر واکسن را به نتیجه برسانیم که البته اقدامات خوبی انجام گرفته است. در خارج هم علیرغم همه محدودیت ها و همه مشکلات دنبال این هستیم که بتوانیم واکسن مطمئنی را خریداری و وارد کشور کنیم.

مردم بدانند وسیله‌ای برای آزمایش واکسن نیستند

رییس جمهور با تاکید بر اینکه برای ساخت واکسن یا برای خرید واکسن هر ارزی و هر ریالی نیاز باشد بلافاصله به هر قیمتی و برخلاف همه مشکلات، آن را تأمین خواهیم کرد، گفت: ما زودتر از این هم می‌توانستیم واکسن وارد کنیم و واکسن‌هایی در اختیار ما بود، اما واکسن‌ها متعلق به شرکت‌هایی بودند که می‌خواستند آن را روی مردم ما آزمایش کنند. به ما پیشنهاد دادند و وزارت بهداشت درمان به حق نپذیرفت و قبول نکرد. مردم بدانند وسیله‌ای برای آزمایش واکسن نیستند و به دنبال خرید واکسن مطمئنی هستیم.

اجازه ندادیم واکسن هیچ کشوری بر ایرانیان آزمایش شود

در عین حال وزیر بهداشت هم در تاریخ ۱۲ بهمن ماه ۱۳۹۹، تاکید کرد که تا زمانی که واکسن داخلی پاسخگوی نیاز ما شود مجبور به واردات واکسن برای گروه‌های آسیب‌پذیر خواهیم بود. خیلی از کشورهای منطقه که می‌گویند تزریق واکسن را از مدت‌ها قبل آغاز کردند دارند کلینیکال ترایال یا آزمایش بالینی واکسن‌های کشورهای دیگر را انجام می‌دهند. در حالی که ما اجازه ندادیم واکسن هیچ کشوری بر مردم ما آزمایش بالینی شود.
وی تصریح کرد که ما واکسنی وارد کشور می‌کنیم که فاز ۳ مطالعات بالینی اش بیرون از این سرزمین صورت گرفته باشد و گواهی مصرف اضطراری یا EUL یا EUA را در مبدا داشته باشد. همچنین ما واکسنی را وارد این کشور خواهیم کرد که حداقل در ۵ یا ۶ کشور دنیا هم خریده و مصرف شود.

چالش تامین و انتقال هزینه های خرید واکسن

البته در این بین موضوع مهم دیگر تامین هزینه خرید واکسن های خارجی بود، مشکلی که نه فقط خزانه خالی، بلکه کارشکنی‌ها و تحریم‌های آمریکا نیز مشکلاتی در نقل و انتقال پول ایران ایجاد می کرد. به طوری که رییس جمهور و وزیر بهداشت بارها و بارها از مشکل نقل و انتقال پول های ایران یا بلوکه شدن این پول ها در کشورهای فروشنده واکسن گلایه کردند.

روایت رییس جمهور از ظلم آمریکایی‌ها به ایران در تامین واکسن کرونا

در هر حال هرچند که جهت تامین عدالت در دسترسی به واکسن، ساز و کاری تحت عنوان «کووکس» زیر مجموعه سازمان جهانی بهداشت شکل گرفت تا بتواند این شکاف را پر کرده و مشکل کمبود واکسن در کشورهای در حال توسعه و فقیر را چاره کند، اما ساز و کار کووکس نیز تا اینجای کار تحت تاثیر اقدامات ابرقدرت‌ها و کشورهای ثروتمند، از برنامه عقب است و نتوانسته اهداف مورد نظر را محقق کند.
در همین راستا رییس جمهور در تاریخ ۲۰ دی ماه ۱۳۹۹ تصریح کرد که ما برای خرید واکسن بیش از ۴۰ روز گرفتار نقل و انتقال پول بودیم. یکی از موارد و مثال‌های بسیار روشن جنایتی که آمریکا علیه ملت ایران انجام داد، در تهیه واکسن کرونا بود. آمریکایی‌ها برای جابه‌جایی پول به حساب شرکتی جهت اینکه زمان نوبت‌مان، واکسن‌ کووکس را خریداری و وارد کشور کنیم مشکلات زیادی ایجاد کردند.
بنابراین با داغ شدن بازار واکسن کرونا در دنیا، ایران جزو اولین کشورهایی بود که برای خرید آن اقدام کرد تا بتواند جمعیت خود را علیه پاندمی قرن واکسینه کند اما عوامل متعددی اعم از تحریم‌های آمریکایی، کمبود جهانی واکسن و تولید کُند این واکسن مهم در جهان باعث شد که کشورمان نتواند برنامه‌ریزی‌هایش را در این حوزه به سرعت عملی کند. از یک طرف تولیدکنندگان واکسن کرونا در جهان درصدد بودند که ابتدا جمعیت کشور خود و سپس هم‌پیمانان‌شان را واکسینه کنند و از طرف دیگر کشورهای توسعه یافته و ثروتمند در اولویت قرار میگرفتد تا بر این اساس کووید-۱۹، به قول مسئولان «آپارتاید قرن» را هم رقم بزند.

واکسن کرونا در دست ابرقدرت‌ها

بر این اساس هم در دنیای ابرقدرت‌ها، جایی برای برنامه‌ریزی جهت واکسیناسیون کشورهای در حال توسعه، ضعیف و حتی کشورهای ضعیفی که حاضر بودند پول واکسن را بپردازند، نبود. از طرفی کرونا همچنان با جهش‌هایش جهان را شوک زده کرده و حتی بیم آن می‌رود که از تاثیر واکسن نیز بکاهد.

برآورد ۲۷۰ میلیونی تامین واکسن کرونا برای ایران از ۴ مسیر

با این حال بر اساس اعلام وزارت بهداشتی‌ها برآورد شده که برای کشور ۲۷۰ میلیون دوز واکسن کرونا تامین شود که  شامل تامین واکسن از محل واردات مستقیم، واردات از طریق سازوکار کووکس، تولید داخلی و تولید مشترک واکسن است. در عین حال اعلام شده که حتی در صورت تحقق ۴۰ تا ۵۰ درصدی این برنامه نیز می‌توان ۱۲۰ میلیون دوز واکسنی را که به عنوان نیاز کشور برای انجام واکسیناسیون همگانی برآورد شده، تامین کرد و واکسیناسیون را به صورت کامل انجام داد.

وعده‌هایی که عملی نشد

و در این میان نیز واکسن‌سازان جهان قول‌های زیادی را به کشورمان مبنی بر مبادله واکسن داده‌ بودند و قراردادهای متعددی هم از سوی مسئولان کشور با این تولیدکنندگان بسته شد، اما متاسفانه تولیدکنندگان واکسن کرونا در جهان نتوانستند به تعهدات‌شان در این حوزه عمل کنند. به طوری که به گفته مسئولان بهداشت و درمان کشور، ضریب تحقق تامین واکسن برخی ماه‌ها ۱۰ درصد بوده و برخی ماه‌ها نیز ۲۰ درصد از وعده‌های تولیدکنندگان و تامین‌کنندگان واکسن کرونا محقق شده است.

کووکس؛ ساز و کاری که موفق نبود

باید توجه کرد که در ابتدای هیاهوی واکسن سازی علیه کرونا،  سازوکاری به نام «کووکس» در سازمان جهانی بهداشت شکل گرفت و قرار شد این مجموعه، جایی برای تبادل واکسن برای همه کشورها به صورت عادلانه باشد تا همه کشورها از موهبت واکسیناسیون علیه کرونا بهره‌مند شوند،  در کل ۹۲ کشور کم‌درآمد یا با درآمد متوسط از طریق تعهدهای پیش‌فروش (AMC) واجد شرایط دریافت واکسن‌های کووید-۱۹ با سازوکار کوواکس هستند.
کشور ما نیز سبد خرید واکسنش را در صف کووکس قرار داد و بهای آن را پرداخت. بر این اساس هم قرارداد ارسال ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن از مجموعه کووکس به ایران منعقد و حتی اعلام شد که  سه میلیون و ۲۰۰ هزار دوز آن طی بهار امسال به کشورمان وارد می‌شود، اما تاکنون از تمام این وعده و وعیدها تنها دو میلیون و ۱۰۰ هزار دوز از نوع واکسن آسترازنکا محقق شده است و در بدعهدی کشورهای تولیدکننده، از مابقی آن خبری نیست.

چین، هند و روسیه چه قولی به ایران دادند؟

در این جنگ جهانی واکسن ، سه کشور روسیه، چین و هند با همه حواشی و به فراخور شرایط نست به ارسال واکسن به ایران اقدام کردند هرچند محموله‌های ارسالی با رقم‌های تعهد شده فاصله داشت.
چین طی قراردادی به ایران قول تحویل ۱۰ میلیون دوز واکسن کرونا را تا پایان بهار داده بود. قولی که تنها ۶۰ درصدش محقق شده و تاکنون سه میلیون و ۶۵۰ هزار دوز واکسن چینی به ایران آمده است.
کشور روسیه هم در قرارداد اولیه خود با ایران قول ارسال دو میلیون دوز واکسن را داده بود و در قراردادی دیگر نیز فروش واکسن اسپوتنیک تا سقف ۶۰ میلیون دوز را متعهد شده بود که این کشور نیز تاکنون تنها  ۹۲۰ هزار دوز واکسن به کشورمان ارسال کرده است.
هندی‌ها نیز قول ارسال دو میلیون دوز واکسن کوواکسین را به ایران داده بودند؛ قولی که بعد از تحویل ۱۲۵هزار دوز از این واکسن، زیر پا گذاشته شد و به دلیل شیوع گسترده کرونا در هند، دستگاه قضایی هند از ارسال محموله دوم واکسن هندی به ایران، جلوگیری کرد.
 

واکسن‌های کرونا وارداتی	میزان تعهد	میزان تحقق؛ تاکنون
چین	۱۰ میلیون دوز تا پایان بهار	سه میلیون و ۶۵۰ هزار دوز
روسیه (اسپوتنیک)	تعهد اولیه: دو میلیون دوز قرارداد ثانویه: تا سقف ۶۰ میلیون دوز	۹۲۰ هزار دوز
هند (کوواکسین)	دو میلیون دوز	۱۲۵ هزار دوز
کووکس (آسترازنکا)	۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز	۲ میلیون و ۱۰۰هزار دوز

حال باید پرسید چرا وعده‌های داده شده از سوی واکسن‌سازان عملی نشده و هنوز هم این بدعهدی‌ها ادامه دارد؟.

احتمال ورود محموله جدید واکسن از مسیر کووکس

دکتر کیانوش جهانپور- سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره وضعیت واردات واکسن به کشور به ایسنا می‌گوید: ما ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز سفارش قطعی از سازوکار کووکس داریم که از این میزان دو میلیون و ۱۰۰ هزار دوز آمده است. البته تعهد کووکس ظرف بهار سه میلیون و ۲۰۰ هزار دوز بوده که احتمالا ظرف چند روز آینده محموله جدیدی از این مسیر وارد کشور می‌شود. در عین حال کووکس تعهد کرده است که تا پایان سال ۲۰۲۱، بالغ بر ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن به ما ارائه دهد.
به گفته وی، همچنین با هند هم برای خرید واکسن مذاکره کردیم و در گام اول برای خرید دو میلیون دوز واکسن کوواکسین ساخت موسسه بهارات بیوتک هند اقدام شد که در تعهد اول قرار بود ۵۰۰ هزار دوز به عنوان محموله اول به ما ارائه دهند که فقط ۱۲۵ هزار دوز  آن وارد کشور شد و عملا مابقی آن با حکم دستگاه قضایی هندوستان در فرودگاه توقیف شد. در عین حال با توجه به مشکلاتی که هندوستان در زمینه شیوع بیماری پیدا کرد، عملا انتقال این واکسن به مشکل برخورد.
جهانپور می‌گوید: تهیه واکسن از چین هم در دستور کار بود و چین هم قول ۱۰ میلیون دوز واکسن برای فصل بهار را به ما داده بودند که تا کنون سه میلیون و ۶۵۰ هزار دوز آن محقق شده است. برای تابستان هم قول ۱۰ میلیون دوز داده شده بود که باید منتظر ماند تا ببینیم این اتفاق خواهد افتاد یا خیر.
وی همچنین می‌افزاید: روسیه هم خودش اکنون دو مشکل دارد؛ یکی پیک جدید و افزایش بیماری در کشور خودش است که نیاز به واکسیناسیون داخلی خودش بالا رفته و دوم کندی روند تولید واکسن اسپوتنیک است که امکان صادراتی آن را کاهش داده است. یک قرارداد خرید دو میلیون دوز و یک قرارداد خرید تا سقف ۶۰ میلیون دوز با کشور روسیه برای واکسن اسپوتنیک داریم. البته تاکنون ۹۲۰ هزار دوز واکسن اسپوتنیک روسیه وارد کشور شده است. البته در زمینه واکسن اسپوتنیک بیشتر نگاه‌مان به این سمت است که شرکت‌هایی که تولید مشترک را دنبال می‌کنند، بتوانند در داخل موفق به تولید مشترک این واکسن شوند.

چرایی بدعهدی واکسن‌سازان

وی درباره چرایی بدعهدی‌های کشورهای تولیدکننده واکسن می‌گوید: همه دنیا در زمینه تامین واکسن کرونا دچار مشکل است؛ به جز چند کشور تولید کننده و کشورهای معدودی که یا کشورهای کوچکی هستند یا کشورهایی هستند که در فاز سوم مطالعات بالینی واکسن‌های چین شرکت کرده‌اند، حتی در کشورهای توسعه‌یافته اروپای غربی هم می‌بینیم درست است که واکسیناسیون‌شان از ما بالاتر است، اما باز هم در حد قابل قبول و در حدی که ایمنی جمعی ایجاد کند، نیست و روند آن کُند بوده و حتی منجر به برخورد و شکایت کشورهای اروپایی از برخی شرکت‌ها شده و حتی مشکلاتی در زمینه روابط دیپلماتیک کشورهای مختلف هم ایجاد کرده است. بنابراین قسمت عمده دنیا دسترسی مطلوبی به واکسن ندارد و حتی پیش‌بینی می‌شود که تا دو یا سه سال آینده هم نتوانند که واکسیناسیون‌شان را کامل کنند.
البته باید توجه کرد که در حال حاضر ایران خود وارد فهرست کشورهای واکسن ساز علیه کرونا شده است. به طوری که در ۲۴ خرداد ماه ۱۴۰۰ وزیر بهداشت از صدور مجوز مصرف اضطراری واکسن کوویران برکت خبر داد و گفت:  بر این اساس این واکسن به مجموعه واکسیناسیون ما می پیوندد و بعد از آن هم واکسن تولید مشترک ایران و کوبا با نام “پاستو کووک” بعد از تکمیل مدارک مجوز مصرف اضطراری را خواهد گرفت. 
بر همین اساس هم وزارت بهداشتی ها امیدوارند که با توجه به اینکه کشور وارد فاز استفاده از واکسن‌های داخلی شده‌ است، عملا این دغدغه و نگرانی و مشکلات ناشی از خُلف وعده طرف‌های خارجی هر روز و هر هفته کاهش پیدا کرده وتاثیر آن کمتر  شود و روند واکسیناسیون در کشور ثبات بیشتری پیدا می‌کند.

وضعیت تولید واکسن‌های ایرانی

در عین حال جهانپور درباره وضعیت واکسن های تولید داخلی مان می گوید: در حال حاضر درباره تولید داخلی هم که خوشبختانه مطابق برنامه قبلی حداقل تا امروز یک واکسن مجوز مصرف اضطراری گرفته که واکسن کووایران برکت است که تولید آن شروع شده و هر ماه هم تولید آن افزایش پیدا می‌کند. برکت در ماه اول تا سه میلیون دوز می‌تواند تولید کند و احتمالا سه ماهه اول یعنی تا پایان شهریور بین ۳۰ تا ۵۰ میلیون دوز از این واکسن می‌تواند تامین شود که اگر این عدد محقق شود، قابل قبول بوده و بخش زیادی از نیاز کشور را رفع می‌کند.
به گفته وی، واکسن پاستوکووک انستیتو پاستور ایران هم در آستانه صدور مجوز مصرف اضطراری است. واکسن پاستوکووک هم ماهانه یک میلیون دوز در سه ماه اول، بعد در سه ماه دوم ماهانه دو میلیون دوز و در سه ماهه سوم احتمالا ماهانه سه میلیون دوز بتواند تحویل دهد. علاوه بر این واکسن‌های کووپارس رازی، فخرا و اسپایکوژن هم احتمالا تا اواخر تابستان در صورتی که کارآزمایی بالینی‌شان موفق باشد، مجوز مصرف اضطراری می‌گیرند و به تولید انبوه خواهند رسید.

روند فعلی واکسیناسیون و درخواست لغو حق مالکیت معنوی واکسن‌ها

در هر حال روند فعلی تولید و توزیع واکسن در جهان، مانعی بزرگ بر سر پایان پاندمی قرن و بازگشت به زندگی عادی است؛ چراکه در کنار مراعات الزامات ماسک و فاصله اجتماعی و…فعلا واکسن تنها راه مبارزه با این بیماری است. به این ترتیب با وجود چرخش ویروس و کمبود واکسن، همه‌گیری پایان نخواهد یافت. برهمین اساس نیز جنگ تامین واکسن در دنیا و میان کشورهای مختلف همچنان ادامه دارد. به این ترتیب بود که مدیر کل سازمان بهداشت جهانی اخیرا از کشورهای گروه هفت خواست تا حق مالکیت معنوی برای واکسن‌های کووید-۱۹ را لغو کنند تا به این ترتیب دیگر کشورها نیز در تولید مشترک واکسن وارد شوند.
در همین راستا، جهانپور درباره درخواست سازمان جهانی بهداشت مبنی بر لغو حق مالکیت معنوی واکسن‌ها به ایسنا می‌گوید: این موضوع قطعا در سیستم آپارتایدی که در دنیا و در بازار دارو و واکسن وجود دارد، به احتمال زیاد موفق نخواهد بود و منتج به نتیجه نخواهد شد و کشورهای غربی و به خصوص ایالات متحده از اینکه چنین اتفاقی رخ دهد، امتناع خواهند کرد.

آمادگی ایران برای انتقال دانش فنی واکسن‌های ملی

جهانپور ادامه می‌دهد: در حالی که این آمادگی از طرف ایران وجود دارد که انتقال دانش فنی اتفاق بیفتد و بسیاری از کشورها می‌توانند در هفته‌ها و ماه‌های آتی از ظرفیت ایران برای انتقال دانش و فناوری استفاده کرده و به صورت تولید مشترک یا تولید قراردادی واکسن‌های ایرانی را در کشور خودشان تولید کنند. ایران سعی می‌کند که با نگاه انسان‌دوستانه و رویکرد بهداشتی و انسانی به موضوع، این تسهیلات را برای این کشورها فراهم کند و بعضا همین کشورها در حال مذاکره با شرکت‌های تولیدکننده واکسن‌های ایران برای انتقال تکنولوژی و تولید مشترک هستند.

 دستور دولت “بایدن” درباره تحریم های ایران در حوزه کرونا!

وی گفت: به هر حال اگر در ماه‌های اول به دلیل تحریم‌هایی که آمریکایی‌ها به دروغ اعلام می‌کردند که متوجه موضوع واکسن، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی نیست، اما جالب است که در روزهای اخیر دولت جدید آمریکا اعلام کرد که خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های علیه دارو و واکسن ایران را برای کرونا لغو می‌کند. این نشان‌دهنده این است که دقیقا در تمامی ۱۶ ماه گذشته آنها تحریم‌ها را اعمال کرده بودند و لغو این تحریم‌ها حتی اگر عملی شود و حتی ادعای آن نشان‌دهنده دروغی است که در تمام یک سال و نیم گذشته درباره تحریم علیه مردم ایران گفته می‌شد.
جهانپور تاکید می‌کند: البته خوشبختانه ایران با استفاده از فرصت بحران و ظرفیت‌های داخلی توانست در حوزه ماسک، دارو، تجهیزات پزشکی و امروز هم در حوزه واکسن از این تحریم‌ها سربلند بیرون آید و امروز ما به عنوان یک تولیدکننده واکسن کرونا، قطعا تلاش می‌کنیم که اقدامات آمریکایی‌ها در انحصار و آپارتاید واکسن را خنثی کنیم. در مجموع ایران برای انتقال تکنولوژی به کشورهای دیگر آماده است.

چرایی عدم موفقیت کووکس در تامین واکسن کرونا

وی در بخش پایانی صحبت‌هایش درباره چرایی عدم موفقیت سازوکار کووکس در تامین واکسن کرونا نیز به ایسنا می‌گوید: به هر حال سازوکار کووکس نسبت به برنامه خودش موفق نبوده و از برنامه عقب‌تر است، اما به هر حال در حدی که توانسته است تا امروز واکسن را نسبتا عادلانه توزیع کرده است. به جز شرکت آسترازنکا، تحویل واکسن از سوی سایر کشورها به کووکس بسیار محدود بود. البته باید توجه داشت که واکسن‌های معتبر هم در دنیا محدود هستند و ۶ یا ۷ کشور تولیدکننده واکسن هستند و طبیعتا این کشورها هم در قدم اول واکسیناسیون خود و هم پیمانانشان را انجام می‌دهند. کووکس برای اینکه بتواند واکسن بیشتری از این کشورها بگیرد، نتوانست توفیقات زیادی کسب کند.
وی می‌گوید: بنابراین کووکس از نظر تامین واکسن تا امروز موفق نبوده است، اما از نظر توزیع عادلانه موجودی‌اش، واکسن‌هایی را که داشته به تناسب جمعیت کشورها عادلانه توزیع کرده و برای کشورهای فقیر هم به نوعی هزینه‌های کمتر و در مواقعی واکسن را به صورت رایگان در اختیارشان قرار داده است. واکسن‌های ما نیز هم از مسیر مستقیم، هم تولید مشترک و هم از مسیر کووکس قابل انتقال خواهد بود و شرکت‌های تولیدکننده واکسن‌های ایرانی به  تدریج مدارک‌شان را به سازمان بهداشت جهانی خواهند داد و بعد از اخذ تاییدیه در کووکس هم قابل توزیع خواهند بود. اما امروز اولویت‌مان واکسیناسیون داخلی و بعد هم اولویت‌مان ارائه واکسن به کشورهای دوست، برادر و همسایه است.
منبع:ایسنا