موقعیت خاص جغرافیایی ایران که کشورهای آسیایی را به ترکیه و اروپای غربی و کشورهای آسیای میانه و اروپای شرقی را به دریای آزاد و اقیناوس هند متصل می‌کند باعث شده که ایران از قرن‌ها قبل در حوزه حمل و نقل و ترانزیت کالا به عنوان یکی از اصلی‌ترین کشورهای فعال در این عرصه بدل شود.
با این وجود در دهه‌های گذشته با توجه به محدودیت‌هایی که تحریم‌ها به وجود آورده‌اند و البته مشکلاتی که در تصمیم‌گیری‌های داخلی وجود داشته، میزان حضور ایران در ترانزیت منطقه محدود شده و زیرساخت‌های لازم در مرزهای کشور برای افزایش سرعت حمل و نقل بار فراهم نبوده است.
در هفته‌های گذشته از سویی آتش سوزی در یک مرز مشترک با افغانستان و از سوی دیگر تشکیل یک صف طولانی جدید از کامیون‌ها در مرز بازرگان نشان داد که هنوز مرزهای ایران از نظر تجهیزاتی و فنی با مشکلاتی مواجه هستند و بخش خصوصی نیز نسبت به تداوم این شرایط انتقاد دارد؛ هرچند فعالان این حوزه می‌گویند که در صورت فراهم شدن شرایط، آمادگی لازم برای سرمایه گذاری در مرزها را نیز خواهند داشت.
جمشید نفر – رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران – در این زمینه گفته: مرزهای کشور ایمنی لازم را ندارند و اتفاقات اخیر در دو مرز دوغارون و ماهیرود افغانستان نشان داد که در این حوزه آمادگی مواجهه با حوادث ناگهانی را نداریم. همواره شاهد توقف چندین کیلومتری ماشین‌ها به دلیل قدیمی بودن دستگاه‌های اسکن هستیم درحالی‌که امروز در دنیا دستگاه‌هایی وجود دارند که ۱۰ تریلر را در هر دقیقه اسکن می‌کند؛ اما در مرزهای ایران هر ۱۰ دقیقه یک تریلر اسکن می‌شود. توقف طولانی‌مدت در مرزها، امنیت این ماشین‌ها را با توجه به نبود امکانات لازم مرزی به خطر می‌اندازد.
این فعال اقتصادی از پیشنهاد کمیسیون صادرات اتاق ایران به وزارت راه برای هوشمند سازی مرزها به‌ویژه برای محصولات فسادپذیر که کیفیت آنها در صورت توقف طولانی ممکن است تا ۵۰ درصد کاهش پیدا کند، خبر داد.
این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است ایجاد سامانه نوبت‌دهی هوشمند در مرزها می‌تواند تا حد زیادی مشکلات امروز را در این بخش کاهش دهد. اگر ماشینی که قرار است از جنوب بیاید و از مرز بازرگان خارج شود، نوبتش را زودتر از طریق سامانه ثبت کند، می‌تواند بر اساس زمان‌بندی دقیقی در صورت نیاز در آخرین شهر بماند و متناسب با مسافت باقی‌مانده به سمت مرز حرکت کند. ایجاد نرم‌افزارهای هوشمند برای نظم‌دهی به مرزها بسیار مهم است.
او با بیان اینکه اگر در سال آینده همین یک مسئله را حل کنیم، شرایط صادرات تسهیل شده و انگیزه‌های صادراتی بهبود پیدا می‌کند، گفت: حل این مشکل به سرمایه‌گذاری نیاز دارد و اگر شرایط به‌گونه‌ای باشد که کار برای صادرکنندگان بصرفد، خیلی از این سرمایه‌گذاری‌ها که باید توسط دولت انجام شود به همت بخش خصوصی و خود صادرکنندگان انجام خواهد شد.
این فعال اقتصادی با تأکید بر این نکته که صادرات تا امروز مسئله اساسی کشور نبوده و در هیچ کجای کشور نگاه درستی نسبت به آن وجود نداشته است، تصریح کرد: یکی از مشکلات دیرینه در بخش صادرات محصولات کشاورزی، نیاز آنها به کامیون‌های یخچال‌دار است. در حال حاضر برای صادرات این بخش در مرزها جابه‌جای کالا از یک کامیون به کامیون دیگر اتفاق می‌افتد که خود این جابجایی، کیفیت کالا را به‌ شدت کاهش می‌دهد.
منبع:ایسنا