سپیده مشایخی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه درحال حاضر به موازات بیمارستان‌ها که مملو از بیماران کرونایی هستند، کلینیک‌های روانشناسی و مراکز ارائه خدمات سلامت روان نیز با حجم بالایی از  مراجعانی که نیازمند به خدمات روانشناسی هستند، روبرو شده‌اند، اظهار کرد: در جامعه مشکلات روحی و روانی بسیار افزایش یافته است و افراد نمی‌دانند با این حال مبهم و بدی که دارند، چه کنند. در حال حاضر به هنگام گفت‌وگو با دیگران دیگر دغدغه پرسیدن حال افراد و انتقال احساس خوب به آن‌ها نیست، بلکه دغدغه فقط این است که اخبار را منتقل کنیم که با اینکار حال‌مان خوب شود.
وی با بیان اینکه این انتقال اخبار تا حدی جنبه تخلیه هیجانی دارد، اما تعداد شدت هرچیزی اگر از حدی بیشتر و تبدیل به عادت شود قطعاً عملکرد زندگی روزمره را مختل می‌کند، افزود: عادت‌ها زمانی که تکرار می‌شوند، دیگر از حیطه آگاهی ما خارج شده و از آن‌ به بعد افراد دیگر آگاهانه و ارادی به دنبال اخبار منفی نمی‌روند. ما در بسیاری از مواقع ناخودآگاه و ناخواسته اخبار منفی را دنبال می‌کنیم. به بیانی دیگر صفحه حوادث را می‌خوانیم. درست است که این اخبار منفی در زندگی روزمره ما وجود دارند، اما چقدر ما به سلامت روان خود اهمیت می‌دهیم؟ و چقدر کنترل حل کردن این مشکلات در دست ما است؟
در شرایط ملتهبی قرار گرفته‌ایم
این روانشناس با اشاره به اینکه در شرایطی قرار گرفته‌ایم که همه روزه در معرض اخبار منفی و ناراحت کننده زیادی هستیم، عنوان کرد: در شرایط فعلی خبرهای ناراحت کننده و آزاردهنده‌ بسیاری را از گوشه و کنار می‌شنویم را نمی‌توان نادیده گرفت. روح و روان ما هر لحظه در معرض شلیک گلوله‌ از ناحیه این اخبار منفی قرار گرفته است و نمی‌توان نسبت به این اخبار بی‌تفاوت بود، اما نباید سیاه‌نمایی کرد. در شرایط ملتهبی قرار گرفته‌ایم.
مشایخی ادامه داد: زندگی به لحاظ اقتصادی، امنیتی و اجتماعی سخت شده است. از طرفی نزدیک به دو سال است که با ویروس کرونا درگیر هستیم. از انزوای اجتماعی گرفته تا از دست رفتن مشاغل، خانه نشینی و از بین رفتن تفریحات و… را تجربه کرده‌ایم. نکته قابل توجه این است که ما چقدر بر این جریانات کنترل داریم و تا چه میزان می‌توانیم شرایط را بهبود بخشیده و یا بدتر سازیم؟ ما تا چه میزان در بهتر شدن یا تخریب سلامت روان خود و مردم دخیل هستیم.
پیگیری اخبار منفی به صورت یک عادت درآمده است
وی بیان کرد: اکثر افراد صبح‌ها طبق عادت به محض بیدار شدن اول فضای مجازی را بررسی می‌کنند و بیشتر شاهد اخبار منفی هستند. چرا تا این حد پیگیری اخبار منفی به صورت یک عادت درآمده است؟ در روانشناسی هر رفتار اجتنابی را اعتیاد می‌دانیم. در علوم رفتاری اعتیاد را در گستره عادت به انجام رفتارهای اجتنابی تعریف می‌کنیم. ما به شنیدن خبرهای منفی عادت کرده‌ایم. به صورت ناآگاهانه و ناخودآگاه زمانی که در جمع خانوادگی، دوستانه و یا حتی در گروهی که به صورت مجازی با آن‌ها در ارتباطیم و حضور داریم، در خصوص اخبار منفی حرف می‌زنیم. ما غالبا در نقش قربانی فرو می‌رویم و شرایط را غیرقابل تحمل توصیف می‌کنیم و تنها اگر در این قالب فرو برویم پذیرفته خواهیم شد. گاها حتی اگر اتفاق خوشایندی در زندگی‌مان رخ داده باشد، کسی را پیدا نمی‌کنیم که خبر خوشحال کننده زندگی‌مان را به او منتقل کنیم. خجالت می‌کشیم که در خصوص موضوعی که باعث شادی‌مان شده است، صحبت کنیم.
جو غالب در جامعه حال ناخوش، افسردگی و ناامیدی است
این روان‌درمانگر خاطرنشان کرد: باید بررسی کنیم که تا چه میزان به سلامت روان یکدیگر اهمیت می‌دهیم و با باز نشر اخبار منفی و رفتار خشونت آمیز علیه کسی که حال خوبی را به اشتراک می‌گذارد تا چه اندازه به سلامت روان خود و اطرافیان‌مان آسیب می‌رسانیم. انسان نیاز دارد که با جو غالب در جامعه ارتباط و احساس تعلق داشته باشد. جو غالب در جامعه فعلی خبر منفی، حال ناخوش، افسردگی و ناامیدی است و ما اگر همرنگ جماعت نشویم و در آن جهت گام برنداریم، طرد خواهیم شد.
مشایخی با اشاره به اینکه در حوزه علوم رفتاری دو مسئله در خصوص اعتیاد به اخبار منفی وجود دارد، تاکید کرد: برخی مواقع با خواندن خبرها و حوادث اطراف خود احساس عجیبی پیدا می‌کنیم. این یک حس لذت است. زمانی که روزنامه‌ها بیشتر بودند و فضای مجازی تا این حد گسترده نبود، بسیاری از افراد به محض خرید روزنامه ابتدا به سراغ اخبار حوادث می‌رفتند و تمایل زیادی به دنبال کردن اخبار مربوط به قتل، دزدی، موضوعات جنایی و… داشتند. در حال حاضر تعداد این افراد در جامعه بسیار زیاد شده است. آنان از مطالعه اخبار منفی لذت می‌برند و اگر این اخبار بسیار ناراحت کننده باشد، باز هم با هیجان خاصی به آن گوش می‌دهند. به عبارتی دیگر در سیستم مغز و ذهن، واکنش متفاوتی نسبت به این اخبار ایجاد می‌شود.
وی افزود: این واکنش در سیر تکامل ما تعریف شده نبوده و انسان از لحظه تکامل همواره از هر مسئله تهدیدآمیزی اجتناب می‌کرد و یا رفتارهای ستیز و گریز برای محافظت از خود در برابر آن تهدید انجام می‌داد. در وضعیت فعلی، خبر منفی دیگر تهدیدکننده نیست. افراد با هیجان خاصی خبر منفی را دنبال کرده و در گفت‌وگوهای روزمره به‌کرات درخصوص اخبار منفی صحبت می‌کنند.
مردم خبر طلاق سلبریتی‌ها را بیشتر دنبال می‌کنند
این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی با بیان اینکه انسان در وهله نخست باید خود را از نظر جسمی و روانی ایمن سازد و بعدا به فکر این باشد که آیا می‌تواند در جهت اخبار منفی اقدام مثبتی داشته باشد یا خیر، اظهارکرد: بسیاری از ما منفعلانه نشسته‌ایم و کنترلی بر شرایط نداریم. تنها بازار رسانه را داغ می‌کنیم. نتیجه یک ملت افسرده با حال بد است که اصلا نمی‌خواهند در جهت سلامت روان خود اقدام مثبتی انجام دهند. باید از خودمان بپرسیم که آیا دنبال کردن و بازنشر اخبار منفی باعث شده ما قدم سازنده‌ای در جهت چاره‌جویی و رفع آن مشکل برداریم؟ این اخبار منفی صرفا در خصوص جامعه نیست، مثلا مردم خبر طلاق سلبریتی‌ها را بیشتر دنبال می‌کنند. مردم اصلا توجه نمی‌کنند که آیا این خبر به بهزیستی ما کمک می‌کند یا خیر؟ و این خبر چه تاثیری در زندگی ما دارد؟
آمار فوتی‌های کرونا را دنبال و بازنشر می‌کنیم، اما در عین حال به مهمانی می‌رویم
مشایخی ادامه داد: ما تنها یک دکمه اشتراک دست‌مان گرفته‌ایم. حتی بدون توجه به صحت آن خبر را بازنشر می‌کنیم. اطلاع‌رسانی و آگاهی در همه ابعاد خوب است. ما فقط روی اخبار حوادث متمرکز شده‌ایم. آگاهی و اطلاع‌رسانی زمانی که سبب برداشتن قدم سازنده‌ باشد، خوب است. ما بایستی در طی روز زمان خاصی را به پیگیری اخبار اختصاص دهیم. به این صورت که در وسط روز به مدت نیم ساعت اخبار را بخوانیم و دقت کنیم که منبع انتشار آن معتبر است یا خیر؟  آیا من با انتشار این خبر کمکی می‌کنم و اگر جواب مثبت بود آن را نشر ‌دهم. ما هرروز آمار فوتی‌های کرونا را دنبال و بازنشر می‌کنیم، اما در عین حال به مهمانی می‌رویم. در این حالت آن قسمتی که در کنترل ما بوده است را نیز انجام نداده‌ایم.
معضل جامعه کنونی ما عادت به اخبار منفی است
وی با بیان اینکه متاسفانه این موضوع تضاد و تعارض به‌شدت زیادی دارد، خاطرنشان کرد: ما همه قربانی شرایطیم. سرزنشی نسبت به اضطراب و عادت به اخبار منفی نیست، اما همه ما در حال بد خود دخیل هستیم. در مواردی خودمان شرایط را بدتر می‌کنیم. اگر آگاه باشیم، زمان‌ را به صورت بهتر و برنامه‌ریزی شده‌تر برای این کار اختصاص می‌دهیم. ما چقدر تلاش می‌کنیم که از سلامت روان‌مان در زندگی روزمره محافظت کنیم؟ قطعا این هم یک نوع آگاهی است، اما چرا این را نشر نمی‌کنیم؟ معضل جامعه کنونی ما عادت به اخبار منفی است. گویی ما خبر بد را از نبودن خبر بیشتر می‌پسندیم. این اخبار منفی مثل یک تار عنکبوت دور ما می‌پیچد و بدون اینکه توجهی به آن داشته باشیم، در آن غرق می‌شویم. سوال اصلی اینجاست که چرا ما با وجود دیدن حجم بسیار زیادی از اخبار منفی در اطراف خود، هنوز آن را دنبال می‌کنیم. چرا اخبار منفی را محدود نمی‌کنیم؟
این روان‌درمانگر ادامه داد: ایتان کراس پژوهشگر حوزه علوم رفتاری معتقد است که ما به دلیل پدیده FOMO که مخفف عبارت fear of missing out  به معنای ترس از دست دادن و جاماندن از چیزی است، اخبار را دنبال می‌کنیم. انسان نیاز دارد که با جو غالب در جامعه ارتباط و احساس تعلق داشته باشد. جو غالب در جامعه فعلی خبر منفی، حال ناخوش، افسردگی و ناامیدی است. ما اگر در آن جهت گام برنداریم، طرد می‌شویم.
به انتخاب شخصی‌ افراد احترام گذاشته نمی‌شود
مشایخی با اشاره به اینکه موضوع تعلق به فضای مجازی تغییر یافته و ما در این فضا با دریافت لایک و نوشتن تیترهای داغ احساس تعلق خود را ارضا می‌کنیم، گفت: در این جامعه کسی اگر شبیه دیگران نباشد، احساس تعلق نمی‌کند. اگر کسی اهل اخبار سیاسی نباشد، توسط دیگران سرزنش می‌شود. به انتخاب شخصی‌ افراد احترام گذاشته نمی‌شود. ممکن است انتخاب یک فرد به دور ماندن از تنش باشد و زمان خاصی را برای پیگیری اخبار درنظر بگیرد یا نتواند درمورد مشکلات سیاسی و اجتماعی جامعه صحبت کند. در این حالت از ناحیه دیگران سرزنش شده و طرد می‌شود و احساس تعلق ندارند.
گاهی خبر کذب را منتشر می‌کنیم / در انتشار اخبار منفی از یکدیگر سبقت می‌گیریم
وی با اشاره به اینکه در فضای مجازی هرچقدر تیتر داغ‌تر باشد ما احساس تعلق بیشتری می‌کنیم، اظهار کرد: حتی گاهی خبر کذب را منتشر می‌کنیم و در انتشار اخبار منفی از یکدیگر سبقت می‌گیریم. به عنوان مثال ارشا اقدسی  بدلکار معروف کشورمان هنوز در قید حیات بود، اما اخبار منفی در خصوص او دست به دست می‌چرخید. این مسئله یک آسیب در جامعه ماست. چرا مردمی داریم که همدیگر را آزار می‌دهند؟ خبر فوت یک شخص قبل از فوت او پخش می‌شود، اما چرا این‌کار را انجام می‌دهند؟ زیرا با زدن تیتر داغ توجه دریافت می‌کنند. این ما هستیم که توجه را به او می‌دهیم و خبر را به محض مطرح شدن بارها به اشتراک می‌گذاریم. این اخلاق را در فرد تقویت می‌کنیم. او متوجه می‌شود که اگر خبر منفی را منتشر سازد، توجه زیادی را دریافت خواهد کرد. آسیب جامعه ما در این است که چرا مردمی داریم که دوست دارند همدیگر را اذیت کنند؟
این روان‌درمانگر با بیان اینکه هیچ اختلالی وجود ندارد که برای فرد سودی نداشته باشد، عنوان کرد: کسی که افسرده است در ناخودآگاه سودی از افسردگی می‌برد. این مزیت و سود در بخش ناهشیار ذهن فرد است. در جلسات درمان نیز به سختی می‌توان به کشف سود اختلال پی برد، اما تمام اختلالات سودی دارد. کسی که خبر منفی را منتشر می‌کند، در پس ناخودآگاه خود تایید و سودی نصیبش می‌شود.
اخبار منفی‌ افراد را دچار اضطراب و افسردگی می‌کند
مشایخی با اشاره به اینکه افرادی که بیشتر در معرض اخبار منفی هستند مضطرب و افسرده می‌شوند، بیان کرد: این افراد به میزان کمتری می‌توانند تکنیک‌های تن آرامی را انجام دهند و آرامش کمتری را تجربه کنند. میلیون‌ها سلول در طول روز برای ما کار می‌کنند، اما باید مراقب باشیم که در طی روز چه اطلاعاتی به خورد این اندام‌ها می‌دهیم. غذای روح‌مان چیست؟ و چند درصد این افسردگی به عهده من است. مگر این جامعه به غیر از من و شماست؟ ما چرا به یکدیگر رحم نمی‌کنیم و فکر می‌کنیم بازنشر یک خبر بد باعث حال خوب در جامعه می‌شود؟
وی افزود: احساس غم، خشم، ناراحتی و… هیجانات اصیلی هستند که در طول تکامل بشر وجود داشته‌ و باعث بقای انسان‌ها می‌شوند. تنها فرد بایستی هیجاناتش را تعدیل کند. هیجان وارد بدن می‌شود، آن را ارزیابی می‌کنیم و تصمیم می‌گیریم که در آن هیجان بد بمانیم و یا آن را تعدیل کنیم.
این روان‌درمانگر تاکید کرد: مشکل از جایی شروع می‌شود که یک خبر بد را می‌شنویم و حال‌مان بد می‌شود. خبر و حال بد را مبنای کارهای آینده‌ می‌گذاریم چرا که حال خوبی نداریم. کار مفیدی در جهت رشد و پیشرفت انجام نمی‌دهیم و انجام آن را به تعویق می‌اندازیم. روزانه هزاران نفر در معرض این اخبار منفی قرار دارند و از کارهای‌ خود عقب می‌مانند. روزبه‌روز اهمال کاری بیشتر و کارهای ناتمام زیادی بر روی میزها باقی می‌ماند. در نقش قربانی فرو می‌رویم و در برابر تلاش برای بهزیستی خود مقاومت می‌کنیم. به کارکردهای ناسالم پناه می‌بریم. وقتی خبرهای منفی زیادی گوش می‌دهیم، در برابر آن منفعل و حس درماندگی در ما ایجاد می‌شود.
منبع: ایسنا